Zainteresowanie artystów, psychologów i studentów okultyzmu w całej Europie pobudziła sztuka Heinricha Nussleina z Norymbergi, którego wystawy nadal zwracają uwagę na nieuchwytne problemy malarstwa inspirowanego i w stanie transu.

Badanie tej niejasnej sfery sztuki musi konieczności ograniczyć się do rozważenia najnowszych produkcji, gdyż historia i tradycja, bogate w zapiski o zainspirowanych słowach i czynach, nie zachowują autentycznych odniesień do zainspirowanego malarstwa. Stwierdzono, że Botticelli malował automatycznie, pod wpływem inspiracji, jedną z jego wielu pięknych Madonn jest podawana jako przykład, ale nie wydaje się być żadnych wiarygodnych dowodów na poparcie tego. Wydaje się, że ten pomysł wynikł z jego związku z Savonarolą, żarliwym ascetą, który spowodował tak głębokie psychiczne przewroty w swoich czasach.

Łatwiej będzie przekonać, że subtelna wyobraźnia Williama Blake’a urodziła się z natchnionej wizji, termin „inspirowany” jest interpretowany jako niezwykłe moce podczas stanu uniesienia wywołanego przez duchowe źródło wpływu, bez koniecznej interwencji zmysłów. Studium życia Blake’a ujawnia okresy twórcze, w których jego stan był zbliżony do ekstazy świętych. Niewątpliwie w stanie religijnego zachwytu pojawiły się cudowne stygmaty św. Franciszka z Asyżu. Zjawisko stygmatyzacji potwierdzone przez współczesne doświadczenia i wyjaśnione przez sugestię już nie obciąża niewiarygodnością nawet najbardziej sceptycznych. Proroczy szał wczesnych hebrajskich wizjonerów, wizje Mahometa, kontemplacyjna abstrakcja hinduskich dewotów muszą być również przypisane stanowi ekstazy.

Były momenty, kiedy niezwykłe talenty Blake’a objawiały się podczas stanów psychicznych, które są trudniej sklasyfikować. Jego wizjonerskie głowy, na przykład, z których najbardziej znane są „Człowiek, który zbudował piramidy” i „Dusza pchły”, były rysowane podczas tych towarzyskich okazji, gdy Blake siedział ze swoim przyjacielem Varleyem do małych godzin porannych. Varley sugerując temat, Blake natychmiast wykrzykiwał: „Oto on!” i zaczynał szkicować niewidzialnego modela. Trudno oprzeć się przekonaniu, że entuzjastyczna uczestnictwo Varleya, choć pasywne, było niezbędne, a obaj przyjaciele byli w szczególny sposób en rapport.

Wiele z „obrazów kontakowych” Heinricha Nussleina powstaje w podobnych okolicznościach. Ustalając umowę z modelem ’ ’ mieszkał na odległość, artysta twierdzi, że jest w stanie, w określonym momencie, nawiązać z nim kontakt. Wynikowy obraz, namalowany w ciągu trzech lub czterech minut, może okazać się rytmiczną kompozycją, fantazją pejzażu lub rzeczywistym portretem, w zależności od nastroju modela, który został uchwycony. Wyniki w tym kierunku nie dostarczyły dotąd żadnych jasnych dowodów na telepatię. Badacze od dawna są zaintrygowani tajemnicą rapportu; na tym temacie, Du Maurier założył swój słynny powieść Trilby, w której bohaterka jest całkowicie podatna na wpływ bezwzględnego Svengaliego.

Typowym przykładem malarstwa inspirowanego, nie wykazującego żadnej widocznej cechy rapportu, jest przypadek Helene Smith z Genewy. Ten słynny przypadek został zbadany przez profesora Flournoya. W 1904 roku, podczas okresów transu trwających kwadrans, Helene malowała automatycznie, na olejach, obrazy Chrystusa i Madonny. Podczas swoich okresów spontanicznego sonambulizmu opisywała w mowie i na piśmie swoje wizje mieszkańców planety Mars oraz halucynacyjne wędrówki wśród Arabów i Hindusów z XIV wieku. Język Marsjan, który wytworzyła, był regularnym, sztucznym językiem, zawierającym kompletny system znaczeń, ale pozostającym niezrozumiałym dla świadomości między stanami transu.

Podobny przypadek przytacza dr O. Pfister, renomowany psychoanalityk. Jego pacjent, młodzieniec, czuł się zmuszony, przez tajemniczy wewnętrzny przymus, do szybkiego wypełniania całych tomów tym, co przypominało kod Morse’a, stenografię lub egzotyczny skrypt. „Niewiarygodna liczba doskonale opracowanych systemów była do jego dyspozycji, ale żaden nie był zrozumiały”. Analiza Pfistera pokazała, że tajemnicze znaki i symbole zawierały charakterystyczne aluzje do emocjonalnych doświadczeń z wcześniejszego życia pacjenta, które dawno zostały wyparte. Bez nadmiernego naciskania na metody i hipotezy szkoły freudowskiej, ten przypadek może przyczynić się do naszego celu. Znaczące jest również to, że na odwrotach kilku obrazów Nussleina pojawiają się wiadomości w nieznanych znakach klinowych. Jego mediumistyczne malarstwo zapowiadało automatyczne rysunki, które z kolei rozwijały się po okresie automatycznego pisania.

Wiele z jego  pism ujawniły fragmenty wierszy i obcych języków, oraz inne fragmenty wiedzy, które zostały zapomniane przez pierwotną świadomość. Jest to typowe dla wszystkich spontanicznych przypadków automatycznego pisania. Edmund Gurney i inni pokazali doświadczalnie, że informacje przekazywane do osób w stanie hipnotycznym mogły być później odtworzone w automatycznym pisaniu, podczas gdy uwaga była jednocześnie zatrudniona w rozmowie lub głośnym czytaniu. Złożone problemy matematyczne były rozwiązywane automatycznie w podobnych warunkach. W spontanicznym sonambulizmie pismo jest często odwrócone i można je czytać tylko w lustrze. Pisanie lustrzane (Spiegelschrift), wykonane lewą ręką, było ulubionym zwyczajem Leonarda da Vinci. Znany współczesny malarz, Horace Brodzky, prowadzi swoją osobistą korespondencję w tym medium. Mówi się, że zdolność do produkcji Spiegelschrift oznacza podatność na spontaniczny sonambulizm.

Z relatywnie dużej liczby przypadków, które można by przytoczyć, wydaje się, że w większości osób obecna jest ukryta zdolność do wyładowywania reakcji psychicznych przez ten starożytny sposób wyrażania się – rysowanie obrazów. Według freudistów, takie obrazy, gdy są produkowane automatycznie, zawierają klucz do ich własnego rozwiązania i niezmiennie odsłaniają jakieś psychiczne „wstrząsy”, których pamięć została dyskretnie pogrzebana w głębinach duszy. Rozszerzenie tego punktu widzenia, mające na celu uznawanie dzieła sztuki za wyznanie ze strony jego twórcy, jest trzymane przez Freuda, który stwierdza: „Jeżeli jednostka, która jest niezadowolona z rzeczywistości, posiada ten artystyczny talent, który jest nadal psychologiczną tajemnicą, może ona przekształcić swoje fantazje w twórczości artystyczne”. Automatycznie malowane obrazy są więc identyfikowane z marzeniami jako wyrazem wewnętrznego konfliktu, a teoria, jeżeli zostanie potwierdzona, powinna wyjaśnić częściowo chaotyczną, senną naturę takich obrazów. Ale równoległość między obrazem a snem nie może być kontynuowana, bo motyw artystyczny jest przekształcany przez estetyczne medium zanim zostanie świadomie rozpoznany, co uniemożliwia dojście do wspólnego źródła pochodzenia. Sen, jednakże, jest również modyfikowany przez „cenzora” (Freud, Interpretation of Dreams), który jest odpowiedzialny za przebranie tych cech, które uniemożliwiły spełnienie pragnienia w stanie czuwania, co czyni sen symbolicznym. Freud i jego zwolennicy stworzyli kompletną tabelę symboli snu i ich odpowiedników. Jung uważa symbol za znak dla tego, o czym nie można racjonalnie mówić w czasie, gdy symbol ma największą wartość. „Sposób, w jaki

Święty Paweł i najwcześniejsi mistyczni spekulanci traktowali symbol Krzyża, pokazuje, że dla nich był on żywym symbolem, który reprezentował niepowstrzymane w nieprzekraczalny sposób”. (Jung, Psychological Types).

Ale ani symbole, ani ogólna metoda psychoanalizy nie wyjaśniły wyraźnie zdefiniowanego przypadku sennego telepatii, który nie może być zadowalająco wyjaśniony przez zbieg okoliczności. Moc telepatyczna została wykazana w niektórych automatycznych pismach pana Nussleina, szczegóły dotyczące katastrofy statku na odległych morzach zostały później zweryfikowane. Amerykańska medium, pani Piper, była również znana ze swoich niezwykłych mocy telepatycznych. Tak więc, telepatia i malarstwo inspirowane, a w rzeczywistości całe to ogromne pole zjawisk nadprzyrodzonych wydaje się być skorelowane. Automatyzmy, jak widzieliśmy, mogą występować spontanicznie, jak w naturalnym sonambulizmie, lub mogą być odtwarzane w stanie hipnotycznym. Religijna ekstaza (prawdopodobnie forma autohipnozy), histero-epilepsja, i różne formy dysocjacji osobowości, jak również inne stany patologiczne, są również charakteryzowane przez automatyczne działania, którejednak mogą występować w warunkach nieróżniących się od normalnego czuwania. „Odkryłem również”, mówi Pfister w swoim Expressionism in Art, „że każdy normalny człowiek, jeśli rysuje ze swojej własnej wolnej woli bezsensowne litery i figury niezamierzenie, daje nieświadomości szansę na ujawnienie się”.

Jaki zatem jest klucz do rozwiązania problemu?

Zawieszenie świadomej woli podczas automatyzmu, procesy, które warunkują subtelne oddziaływanie ciągle zmieniających się faz świadomości i które inwestują Ego zwiększonymi mocami nad ukrytymi zasobami umysłu, wydaje się, że są to kierunki, w których musi być szukana odpowiedź. „Wszystko, co jest świadomie posiadać, musi być postrzegane jako będące w określonym porządku… Duszę musi się postrzegać jako dynamiczny system obdarzony specyficzną organizacją”, mówi profesor Driesch (The Crisis in Psychology).

Deklaruje dalej: „Telepatia i czytanie w myślach przynajmniej są zjawiskami prostszymi niż normalne odczucia, ponieważ mózg, najprawdopodobniej, nie bierze w nich udziału, podczas gdy jasnowidzenie może być przynajmniej wyobrażane bez ingerencji mózgu.

Tak więc zagadki umysłu są wyjaśniane częściowo, a zadaniem przyszłości będzie „wyjaśnianie wyjaśnień”, jeżeli rzeczywiście jest dane człowiekowi przebić te wewnętrzne tajemnice, które zasłaniają tajne funkcje duszy.

źródło: TRANCE AND INSPIRATIONAL PAINTING By IVAN BAKER, The Occult Review, London april 1928

Hélène Smith (prawdziwe imię Catherine-Elise Müller, 9 grudnia 1861, Martigny – 10 czerwca 1929, Genewa) była znaną medium z końca XIX wieku we Francji. Była znana jako „Muza Automatycznego Pisania” dla Surrealistów, którzy widzieli w Smith dowód na moc surrealizmu i symbol surrealistycznej wiedzy. Później w życiu Smith twierdziła, że komunikuje się z Marsjanami i że jest reinkarnacją hinduskiej księżniczki i Marii Antoniny.

Wczesne życie Córka węgierskiego kupca, Smith pracowała jako pracownica w domu handlowym. Odkryła spirytyzm w 1891 roku i dołączyła do spirytystycznego kręgu „rozwoju”. Według jej współwyznawców, zaczęła wykazywać dowody zdolności mediumistycznych w 1892 roku i twierdziła, że komunikuje się z Victorem Hugo i Cagliostro.

Kariera jako medium Stała się dobrze znana w Genewie, i to tam Flournoy zrobił z nią znajomość. Jej kanałowanie ewoluowało od zwykłych stuków i przechylania stołu do somnambulicznych transów, których nic nie pamiętała. Podczas tego stanu doświadczała wyraźnych obrazów odległych miejsc, takich jak cywilizacja na Marsie, i swoich własnych poprzednich żyć. Zapisywała marsjańskie komunikaty na papierze i tłumaczyła je na język francuski, popularizując automatyczne pisanie.

Marsjański krajobraz W 1900 roku, Élise Müller stała się sławna dzięki publikacji Des Indes à la Planete Mars („Z Indii na Planetę Mars”) autorstwa Théodore’a Flournoy, profesora psychologii na Uniwersytecie w Genewie. Medium i psycholog pozostali bardzo blisko siebie aż do 1899 roku, kiedy „Des Indes à la planète Mars” zostało po raz pierwszy opublikowane. Książka dokumentuje jej różne serie doświadczeń w formie romantycznych cykli: cykl „Marsjański”, „Ultramarsjański”, „Hinduski”, „Orientalny”, i „Królewski”.

W 1900 roku pewna pani Jackson, bogata amerykańska spirytystka, która była pod wrażeniem Müller, zaoferowała jej pensję, która pozwoliłaby jej rzucić pracę i poświęcić się dokumentowaniu swoich doświadczeń. Müller zaakceptowała i była w stanie kontynuować dalsze cykle. Zaczęła również malować swoje wizje i specyficzne religijne obrazy Chrystusa.

źródło: wikipedia.org