Włos, być może, dzieli Fałsz od Prawdy;
Tak, i pojedyncze Alif byłoby wskazówką –
Gdybyś tylko mógł je znaleźć – do skarbnicy
I, być może, do Mistrza również.
Omar Khayyám.

Filozofowie i mistycy starożytności, szczególnie z Indii, wielokrotnie twierdzili, że wielka światowa enigma czy „sekret sekretów” została rozwiązana, ale że to najważniejsze z wszystkich objawień jest zazdrośnie ukrywane przed zwykłymi śmiertelnikami przez jego niewielu strażników.

Teraz, choćby to wydawało się mało prawdopodobne lub absurdalne w świetle naszego współczesnego sceptycyzmu, gdzie każda forma udawanej tajemnej wiedzy jest wyśmiewana, a zatem, ipso facto, uważana za szarlataństwo, na pewno ciekawe jest, że odnajdujemy to twierdzenie wielokrotnie i mocno podkreślone w niektórych z najbardziej niezwykłych pomników starożytnej i średniowiecznej myśli, takich jak Purany, Zend-Avesta i Kabbala.

Kto nie słyszał o tzw. „Zagubionym Słowie„, które odgrywa tak wybitną rolę w literaturze kabałystycznej i okultystycznej średniowiecza? To Zagubione Słowo, według zwyczajnego pojęcia (które jednak jest całkowicie błędne), to pewne tajemnicze zlepki liter lub sylab, bez znaczenia dla niewtajemniczonych, które, jeśli poprawnie wymówione lub zapamiętane, umożliwią adepcie wykonywanie cudownych czynów i „rozumienie wszystkiego”.

Jeżeli nie dałoby się podać lepszej definicji tego, co naprawdę rozumie się pod pojęciem Zagubionego Słowa, oświecony rozumiejący mógłby być w pełni usprawiedliwiony, śmiejąc się z tak ciekawej tradycji. Ale sprawa nie jest tak łatwa do rozstrzygnięcia i, rozważana w świetle następujących refleksji, zasługuje na naszą najbliższą uwagę.

W Kabbale właściwej – najbardziej niezwykłym hebrajskim dziele, które ma prawie taki sam stosunek do ortodoksyjnego Talmudu Żydów jak Upaniszady do Wed – dowiadujemy się, że istnieje słowo, ukryte na jej stronach, które, jeśli właściwie wymówione (tj. zrozumiane), da boską mądrość.

Również dochodzimy do wniosku, że to „słowo nad słowami” jest ukryte w czterech hebrajskich literach יהוה (Jod, He, Voh, He) – tzw. „niewypowiedziane imię” lub „tetragram”, który jest różnie nazywany Jahwe, Joweh, Jehowa itd., ale prawdziwa wymowa, czy raczej znaczenie, której „niewielu śmiertelników kiedykolwiek odgadnie”. Innymi słowy, w Kabbale znajdujemy powtórzenie tego samego twierdzenia, które zawarte jest w Puranach i zasugerowane w Zend-Avesta, tj. że sekret świata został odkryty, a jego rozwiązanie zostało ukryte w pewnym słowie, które „wszyscy, którzy biegną, mogą czytać”.

Co więcej, jesteśmy przekonani, że wyjaśnienie światowej enigmy jest niezwykle proste, na tyle proste, że gdy prawda zacznie nam się ukazywać, ogarnie nas zdumienie, dlaczego nie pomyśleliśmy o tym wcześniej. Jedno słowo dostarczy klucz, ale to jest los milionów, że to słowo (lub pomysł) nigdy nie przychodzi im na myśl w związku z zagadką istnienia, więc przechodzą przez życie, nie zyskując nawet cienia wielkiej prawdy po tej stronie grobu.

Ciekawym faktem jest, że Żydzi, odkąd sięgają ich tradycje, przypisywali okultystyczne i wyjątkowe znaczenie terminowi יהוה, o którym bardziej ortodoksyjni nawet nie odważyli się zasugerować, za pomocą omówienia, co jest tym bardziej niezwykłe, gdy weźmiemy pod uwagę, że różne inne określenia Najwyższej Bóstwa, takie jak Adonai, Elohim, Ayeh, Shaddai itd., były wymieniane bez skrupułów. Nie ma wątpliwości, że w przykazaniu „Nie będziesz brał imienia Pana Boga swego na próżno”, zakaz dotyczył wyłącznie tajemniczego słowa w pytaniu, bo inne terminy (równoważne, o tyle, o ile one również oznaczały Najwyższego Boga) pozostały w wolnym i nieograniczonym użyciu wśród ludu.

Teraz, Kabbala jest dziełem, które, chociaż w dużej mierze skompilowane przez rabinów i filozofów średniowiecza, takich jak Ibn-Gebirol, Izaak Luriah itd., sięga do znacznej starożytności (księga „Sepher Jezirah”, czyli księga stworzenia, jest przypisywana Abrahamowi, ale prawdopodobnie jest dziełem Rabbiego Akiby), i jako część rasy żydowskiej, przynajmniej, mieszkała w Egipcie, gdzie przez dłuższy lub krótszy okres pozostawała w bliskim kontakcie z jednym z najbardziej oświeconych narodów starożytnego świata, nie jest wcale mało prawdopodobne, że pomysł na Zagubione Słowo lub zagadkę Sfinksa pochodził stamtąd. Egipski hierofanci twierdzili, że są w posiadaniu

tego samego sekretu, który starali się symbolizować na różne sposoby, zwłaszcza przez figurę Sfinksa, najbardziej gigantycznego przykładu (tego z Gizeh), który według najnowszych badań jest najstarszym zabytkiem Egiptu, starszym nawet od najstarszych Piramid.

W świetle powyższego absurdalność pospolitej koncepcji Zagubionego Słowa jako zwykłej „magicznej formuły” lub ciągu sylab pozbawionych znaczenia w zwykłym sensie staje się oczywista, a zarówno zdumiewające, jak i zabawne jest zauważenie desperackich wysiłków podjętych przez mnóstwo alchemików i kabalistów w średniowieczu (wśród których jest wielu uczonych rabinów, którzy powinni byli wiedzieć lepiej) w celu dotarcia do Mysterium Magnum za pomocą nieskończonych kombinacji liter, jakby zwykła żonglerka sylabiczna, czy abrakadabra, mogła prowadzić do rozwiązania wielkiego Arcanum. Ale aż do połowy szesnastego wieku, czasy sprzyjały wierzeniom w cuda, nawet wśród bardziej oświeconych; rzeczywiście, „magiczne” wyjaśnienia były preferowane od bardziej prawdopodobnych naturalnych, a im bardziej absurdalna była inwokacja, formuła lub modus operandi, tym bardziej rozsądna wydawała się wielu, ponieważ bardziej zadowalała ich silnie rozwinięte upodobanie do cudów. Słynne „Credo quia absurdum” św. Augustyna („Wierzę w to, bo jest to absurdalne”) dobrze charakteryzuje stan umysłu panujący w tamtej epoce.

Teraz, zwracając się ku Wschodowi – nie, jednak, do Egiptu czy Palestyny – ale do tego dalekiego Wschodu, gdzie kwitnie lotos i płynie Ganges, jesteśmy zaskoczeni, że w filozofii Advaita Sankaracharyi (rozszerzenie Vedanty, czyli „ostatniej prawdy Wedy”) znajduje się wiele odniesień do Zagubionego Słowa. Być może najbardziej niezwykłe z nich jest sformułowane w poemacie sanskryckim, przypisywanym Vyasa, założycielowi szkoły vedantyckiej i domniemanemu autorowi Mahabharaty, który żył, według chronologii Brahminów, ponad dwa tysiące lat przed naszą erą. Z tego poematu daję następujące metryczne tłumaczenie:

ISWARA

Rozwiązać tajemnicę życia: jest słowo, które ujawnić zabrania święta przysięga.
Blisko Skalnego Swarga, w tajemniczym gaju Indry,
Gdzie dumna rzeka Jumna wije swoją drogę,
Tam Sanyasis znalazł magiczny klucz w zamierzchłych czasach. Przebił tajemniczą ciemność I zerwał zasłonę z przerażającej twarzy Sheevy.
– Chciałbyś znać to słowo? Opanuj swoje napięcie! Cztery sylaby, zwróć uwagę! Cztery, takie jak formują Sataya w piśmie Devanagri.
Jeśli zdołasz je znaleźć, doskonale zrozumiesz znaczenie zagadki życia, i wszystko inne.
To słowo słów – tak, gdybym tylko śmiał mówić! Dobrze je znasz, nie, jeszcze tej samej nocy Możesz je wymówić beztrosko,
I nigdy nie domyślisz się jego ogromnego znaczenia.
Jeśli chcesz podnieść zasłonę – szukaj słowa.

Jest wysoce prawdopodobne, że tradycja Zagubionego Słowa przeszła z Indii do Egiptu, jeszcze zanim zbudowano pierwszą piramidę, ponieważ teraz dobrze wiadomo, że kultura Indii jest niewymiernie starsza niż Egiptu. Indie, choć nie posiadają pomników jak te w Egipcie, które ze względu na swoją olbrzymiość przetrwały dziesiątki wieków, były cywilizowane długo przed tym, jak dolina Nilu została najechana przez niezwykłą rasę, której oryginalny dom nadal jest zagadką dla etnologów. Stąd tradycja Zagubionego Słowa znalazła swoje miejsce w Kabale, poprzez którą nadal wywierała potężną fascynację na umysły wielu spekulatywnych filozofów i mistyków średniowiecznej Europy, aż do stosunkowo niedawnych czasów.

Szczególnie Egipt był uważany za stróża „sekretu sekretów”; rzeczywiście, wydaje się, że istniało przekonanie (nie do końca bezpodstawne, jak by się wydawało), że gdzieś istnieje rzeczywisty zapis Arcanum, który jest nadal dostępny, lub był, kiedy te niezwykłe wersy zostały napisane przez pewnego Valentinusa Bertholda, niemieckiego mistyka, który żył na początku czternastego wieku, w lub w pobliżu miasta Erfurt w Lesie Turyńskim, i który ewidentnie był uczniem słynnego Eckharta (znanego w Niemczech jako „Mistrz Eckhart”), o którym Schopenhauer mówi z najwyższym szacunkiem, i który, niewątpliwie, był jednym z najgłębszych filozofów średniowiecznych.

Miałem to szczęście, że odkryłem te wersy przypadkiem; a jako że nigdy, o ile mi wiadomo, nie zostały przetłumaczone, a są znane tylko nielicznym Niemcom, daję tutaj następujące metryczne tłumaczenie z oryginalnej łaciny, datowane na rok 1327:

ARCANUM

Udaj się do Egiptu, gdzie święty Nil
Wciąż wylewa swoją powódź przez starożytny dom mądrości,
Gdzie olbrzymie Piramidy rzucają swoje cienie,
A Obeliski niosą tajemnicze legendy.
Jest pole ruin, dziwaczne i wspaniałe,
Gdzie kiedyś Heliopolis wznosiła swoje kolumny,
Mistyczne miasto – tam kieruj swój kurs –
Jeśli ludzie milczą, może skały będą mówić.
I gdy odwrócisz się od brzegu rzeki Pięć rzymskich lig w kierunku wschodzącego słońca,
Na drodze Chephrena do pięknego Pelusium –
Tam, po prawej, zobaczysz marmurową Sfinksa Bez twarzy, i smutno zniszczoną
Dziewięć kroków na południe stoi złamany filar Z czerwonawego porfiru – teraz dobrze zaznacz,
Za tą kolumną znajdziesz kamień (Jeśli tylko uwolnisz jego powierzchnię od piasku),
Kamień, czarny, twardy i gładki, dziewięć cali kwadratowych. Na tej szerokiej ziemi nie ma rzadszego klejnotu –
Bo tu, wyryte w pogrubionych hieroglifach,
Oto słowo, mądry Pielgrzymie, tak, słowo To rozwiązuje siwowłose zagadki Sfinksa,
Słowo, które rozwiązuje tajemnicę życia.

Czy naprawdę istniała, czy istnieje, jakaś namacalna podstawa dla tej niezwykłej tradycji, nie jestem oczywiście w stanie stwierdzić; ale jestem całkowicie przekonany, że powyższe wersy zostały napisane w dobrej wierze przez Valentinusa Bertholda, czy to z zamiarem dostarczenia kolejnego zapisu tego, co niewątpliwie uważał za kluczowy sekret, czy to z zamiarem nadania nowego impetu współczesnej spekulacji poprzez skierowanie jej w bardziej obiecujące kierunki.

Nie ma, o ile mi wiadomo, żadnego zapisu w Kabale o czarnym kamieniu z Heliopolis; chyba że jest wyrażony w całkowicie enigmatycznej formie, całkowicie poza zasięgiem zwykłego studenta. Należy pamiętać, że Kabbala jest pełna kryptologicznych informacji, bardzo trudnych do dostępu, co jest częściowo spowodowane dobrze znanym faktem, że przed XVI wiekiem każda ważna prawda była w posiadaniu tylko nielicznych i strzeżona z zazdrością jako rodzaj rodzinnej tajemnicy (Żydzi, szczególnie, są bardzo tajemniczym ludem), a także dlatego, że język hebrajski ułatwia, do niezwykłego stopnia, manipulacje kryptologiczne, jako że każda litera jego alfabetu oznacza jednocześnie liczbę, więc wyrażenie, które wydaje się nieznaczące, kiedy zaczniemy sumować jego litery, często nabywa zaskakującego znaczenia. Ten system języka liczbowego jest szeroko stosowany w Kabale, a czasem osiąga stopień złożoności, który przewyższa cierpliwość najbardziej głęboko studiujących rabinów.

Ale mimo to, Kabbala jest skarbnicą mądrości, przewyższoną tylko przez Upaniszady z Indii, i szukacz światła będzie miło zaskoczony, znajdując w niej sporo filozofii Brahmin. Niezależnie od tego, czy została ona całkowicie nabyta w Delcie Nilu za czasów Mojżesza (którego twierdzi się, że był pod opieką egipskich hierofantów), czy też częściowo odpowiedzialne za to jest niewolnictwo babilońskie, nie ma miejsca na wątpliwość, że w kabałistycznym pojęciu „dziesięciu Sefirot”, czyli emanacji z pierwotnego „Ain-soph”, mamy dziesięć promieni Akasa, które wyszły z Parabrahma. Rzeczywiście, stajemy twarzą w twarz z filozofią emanacji Brahmin; ponieważ, dokładnie jak Ain-soph (czyli „Wieczny”) Kabały emanował dziesięć promieni (Sefirot), które ostatecznie utworzyły „Adam Kadmon” (czyli wszechświat), tak Parabrahm wysłał dziesięć promieni Akasa, które teraz stanowią świat.

źródło: „EX ORIENTE LUX” By HEINRICH HENSOLDT, Ph.D., The Occult Review, August 1905, London