Aby to zrobić, musimy ponownie zwrócić się do siebie i zdiagnozować, jeśli możemy, naszego własnego ducha.

Teraz, zaglądając w siebie, aby zobaczyć, kim jesteśmy, co odkrywamy? Z mojej strony jestem świadomy kalejdoskopowej serii myśli. Te kolejne rozpuszczające się widoki wydają mi się mieć mniej więcej tyle samo wspólnego, co kalejdoskopowe kombinacje zazwyczaj, i wydaje mi się, że mam mniej więcej tyle samo wpływu na ich pojawianie się, ile miałbym na te tego cudownego, lecz nieprzewidywalnego instrumentu, gdybym poprzez uwagę mógł go skłonić do ewolucji wzdłuż jakiejś lekko określonej linii. Innymi słowy, jestem świadomy na pierwszy rzut oka tego, co nazywamy ideami i wolą, oraz tego, że ta ostatnia ma pewien ograniczony wpływ na te pierwsze.

Moje kolejne odkrycie to, że ta siła mojej woli wcale nie jest bezpośrednią siłą twórczą. Nie tylko nie mogę nabyć nowej własności umysłowej poprzez samo chcenie jej posiadania; nie mogę nawet sięgnąć po to, co już jest moje, kiedy chcę. Nie mogę bowiem pomyśleć nowego pomysłu przez bezpośrednie działanie woli, ani też nie mogę bezpośrednio przywołać wspomnienia, kiedy chcę. Wszystko, co mogę zrobić, to trzymać się tego, co mój strumień myśli ma uprzejmość mi przedstawić lub puścić to. Wybierając zwrócenie uwagi na jakikolwiek pomysł, który akurat nadchodzi, pozwalam temu pomysłowi zrodzić inne w swoim rodzaju; okazji, z której natychmiast korzysta. Jeśli nie zwracam na niego uwagi, to natychmiast gaśnie. I to jest absolutnie wszystko, co mogę zrobić. W ten żałośnie słaby sposób radzę sobie, poruszam się i mam swoje bycie w głębokim przekonaniu, że mógłbym zrobić prawie wszystko, gdybym chciał.

Wola polega więc na wykonywaniu selektywnej uwagi. Wybieram, by zwrócić uwagę na jedną myśl zamiast na inną, a potem rzeczywiście skupiam na niej uwagę. Ale choć w działaniu wola jest właśnie selektywną uwagą, nie każda selektywna uwaga jest wolą. Ponieważ przy bliższym przyjrzeniu się mojemu strumieniowi myśli uświadamiam sobie dość zaskakująco, że wola ma z nim niewiele wspólnego. Obserwacja pokazuje mi, że to samo dotyczy moich towarzyszy. W rzeczywistości, większa część naszego życia składa się z działań bezwolnych, z prostego myślenia o czynie, a potem wykonania go bez żadnego wysiłku woli. Jednak nie jesteśmy świadomi, że jesteśmy tylko obserwatorami siebie. Wręcz przeciwnie, bardzo dojmująco czujemy, że żyjemy w tej paradzie, która rozwinęła się przed oczami naszego umysłu. Czujemy to, ponieważ selektywna uwaga jest ciągle zajęta, czy tego chcemy, czy nie, i jesteśmy całkiem świadomi, że działa ona mimowolnie.

W przypadku tej mimowolnej uwagi, siła za tronem wydaje się być po prostu zainteresowaniem, jakie dana myśl budzi w nas. Jeśli myśl nas przyciąga, skupiamy na niej uwagę mimo nas samych. Możemy często złapać się na tym, że jesteśmy prowadzeni zachwyceni na uwięzi przez jakiś fascynujący pomysł, bezsilnie protestując, gdy ciągnie nas za sobą. Przykuwa, jak mówimy, naszą uwagę. Krótko mówiąc, mimowolna uwaga to po prostu dynamiczny wynik myśli. Myśl skutkuje fatalistycznie w skupieniu i zatrzymaniu naszej uwagi tak samo, jak jasny obiekt powoduje obrót plamki ślepej na siebie, lub jak wystrzał kapiszonu powoduje wystrzał z broni.

Teraz wydaje się, że dobrowolna uwaga różni się od mimowolnej nie tyle w zamiarze, co tylko w intencji. Wydaje się, że w tym drugim przypadku wybieramy, na którą myśl będziemy naciskać, przy czym wywierany nacisk okazuje się bardzo podobny w obu przypadkach. W naszych poszukiwaniach noumenalnych, czyli tego, co nazywamy wolą, jesteśmy sprowadzeni z powrotem do samego aktu wyboru. Teraz, gdy szukamy przyczyny naszego wyboru, zawsze napotykamy na jakąś decydującą myśl. Za każdym razem, gdy udaje nam się dogonić tę przysłowiową ognistą kulkę, naszą własną wolę, i triumfalnie ją złapać, niezmiennie odkrywamy, że złapaliśmy-myśl.

Dlaczego chcę napisać te słowa, kiedy w rzeczywistości kusi mnie, by położyć się na trawie i wpatrywać w dryfujące wyspy chmur? Ponieważ zdecydowałem wczoraj, że to zrobię – myśl – albo ponieważ później będzie przyjemnie mieć to za sobą – myśl – albo po prostu, aby udowodnić sobie, że mam wolę – znów myśl, szyderczo podskakująca.

Za każdym razem, gdy wydaje mi się, że uchwyciłem tę ulotną siłę, wolę, znajduję się złapany na palpalnej myśli. Mimo to uważamy się za świadomych autonomii naszej woli. Nie powiem jeszcze, że nie jesteśmy. Co powiem, to że bylibyśmy równie świadomi tego faktu, gdyby faktem nie było. Bo to tylko nie jest wolne, co jest determinowane z zewnątrz. Teraz, czy wola była  noumenicznym primum mobile, czy tylko dynamicznym wynikiem myśli, byłaby w każdym przypadku determinowana od wewnątrz i dlatego wydawałaby się wolna.

Ale możemy pójść dalej. Cokolwiek by wola nie była, jest zależna od istnienia myśli w świadomości. To jest namacalnie dowodzone każdego dnia naszego życia. Bo ciągle jesteśmy świadomi myśli bez woli; nigdy nie jesteśmy świadomi woli bez myśli. Jeszcze dalej, w tych bezwolnych, a jednak świadomych czasach, jesteśmy całkiem świadomi siebie jako siebie. Wola, więc, oprócz tego, jak jest zawarta w myślach, nie jest istotą Ego.

Bo rzecz, która odwiedza nas tylko w ten sposób i jest wyraźnie rozpoznawana jako to robiąca, nie może być niezbędną częścią tej najgłębszej rzeczy, którą każdy z nas nazywa „ja”.

Na koniec, wola wydaje się być całkowicie bezbarwna. Nikt nie udaje, że jego wola różni się od woli sąsiada, z wyjątkiem siły, to znaczy w ilości. Różni się w swoim zastosowaniu, ale nie sama w sobie. Działa w jednym człowieku na jedną rzecz; w innym, na inną: ale to, co działa, wydaje się zasadniczo takie samo w obu. Wola działa, krótko mówiąc, jak każda inna bezosobowa siła.

Albo więc wola jest ja tylko jako zawarta w idei, albo nie jest w żadnym osobistym sensie ja wcale. Teraz metoda wejścia w stan transu ma coś bardzo stosownego i ważnego do powiedzenia na ten temat. Bo wejście do tego szczególnego stanu leży przez nienormalne używanie selektywnej uwagi. Przez utrzymywanie uwagi wystarczająco długo na bardzo mdłej myśli, albo jeszcze lepiej, na niczym wcale, znikają zarówno myśli, jak i wola; to znaczy, wola może mimowolnie doprowadzić do własnego wyginięcia, kiedy skupia się na wygaszeniu czegoś innego, mianowicie myśli.

Ale o tym zdumiewającym działaniu woli nie musimy iść do transu, by stać się zdumionymi świadkami. Bo każdy z nas doświadcza tego, w rzeczywistości, kiedy zasypia. Wprowadzając w naszą nocną nieświadomość, to nasze myśli wydają się gasnąć bezpośrednio, nasza wola tylko zdaje się być pośrednio zmuszona do odejścia z nimi. Baron Münchhausen podnoszący się za własny kucyk to dziecinnie proste w porównaniu do tego samowygaszenia woli, jeśli wola jest w jakimkolwiek sensie ja.

źródło: OCCULT JAPAN OR THE WAY OF THE GODS AN ESOTERIC STUDY OF JAPANESE PERSONALITY AND POSSESSION BY PERCIVAL LOWELL, Cambridge 1895.