Z hipnotycznych transów przechodzimy teraz do transów opętańczych.

O ile pacjent jest świadomy, portal do obu jest taki sam. W sposób całkowicie nieświadomy, podobny do tego, który celowo przyjmuje osoba hipnotyzowana, osoba mająca zostać opętana albo zamyka oczy, albo utrzymuje je nieruchomo, skupiając jednocześnie myśli na niczym. Jeśli w ten sposób odpowiednio skupi oba rodzaje uwagi, wkrótce odpłynie.

Pomimo jednak pozornej identyczności metod stosowanych w obu przypadkach, objawy pacjenta wchodzącego w trans oraz jego późniejsze działania w nim, znacznie różnią się w obu przypadkach.

Wejście w trans opętania charakteryzuje skurcz, a cały czas towarzyszy mu stłumiony dreszcz; trans hipnotyczny jest wchodzony niezauważalnie, a pacjent pozostaje apatyczny, dopóki nie zostanie sprowokowany do działania słowem lub znakiem przez operatora. Być może najbardziej osobliwą cechą fizyczną transu opętania jest zwinięcie gałek ocznych, tak zwinięte, że tęczówka jest częściowo niewidoczna. Takie położenie utrzymują przez cały trans, a oko nigdy nie mruga, chociaż powieki ciągle się trzęsą. Poza tym, ich nazwy wystarczająco opisują oba stany – jeden podmiot wydaje się być w rzeczywistości opętany przez diabła, podczas gdy drugi, jeśli zostanie sam, wydaje się spać, stojąc. Rzeczywiście, nie trzeba wiary w obserwatora, aby dostrzec w jednym obcą ducha działającą i mówiącą przez człowieka. Taki jest natychmiastowy naturalny wniosek z jego wyglądu i zachowania. Z drugiej strony, hipnotyzowany pacjent nie może być powiedziany, że ma jakikolwiek wygląd lub zachowanie, dopóki nie zostanie mu nakazane mieć ich na rozkaz hipnotyzera.

Jeden z podmiotów działa więc z spontanicznego impulsu; drugi tylko z pochodnej zgody. Kolejnym punktem różnicy jest to, że poczucie własnego ja różni się całkowicie w obu przypadkach. Opętany wierzy, że jest inną osobą, duchem opętującym. Hipnotyzowany nadal uważa się za siebie, chyba że hipnotyzer powie mu, że jest kimś innym, na co on natychmiast wyobraża sobie, że jest tą inną osobą.

W obu transach do świadomości dopuszczane są tylko takie sensacje, które są zgodne z hipotezą przyjętą przez zahipnotyzowanego. Są one postrzegane z niezwykłą prędkością, tak niezwykłą, że sugeruje to możliwe wyjaśnienie jasnowidzenia.

Wszystkie nieistotne sensacje są po prostu ignorowane. To tak, jakby telegramy ciągle przychodziły do człowieka z różnych stron świata, a on zostawiał wszystkie oprócz tych z Chile nieotwarte na swoim biurku. To, że zmysły i niższe centra wykonują swoją pracę doskonale, i że to w półkulach mózgowych wiadomości są odkładane nieprzeczytane, jest wyraźnie dowiedzione przez eksperymenty hipnotyczne. W pewnych przypadkach można bowiem wykazać, że podmiot najpierw dokładnie rozróżniał dwie rzeczy, aby później zignorować jedną z nich. Te ostatnie sensacje mogą być później odzyskane.

To samo dzieje się w przypadku opętanego. Gwałtowne sensacje niezwiązane z duchem transu, a nawet rany zadane w jego trakcie, przechodzą niezauważone. Szpilki wbijane w człowieka nie są w ogóle odczuwane przez boga, chociaż ból nakłucia pozostaje wystarczająco ostry, by być bardzo nieprzyjemnie odczuwanym przez człowieka, kiedy wraca do siebie. Jednak gdy już zda sobie z tego sprawę, pozostaje całkowicie niezdolny do wskazania jego przyczyny. Z drugiej strony, sensacje odpowiednie dla boga można by prawie powiedzieć, że są domyślane, a nie zwykle postrzegane, tak czujny jest zahipnotyzowany wobec nich.

W żadnym z transów, pod naturalnymi, czyli niezainspirowanymi warunkami, człowiek nie pamięta nic z tego, co działo się w trakcie transu po przebudzeniu. W przypadku transu hipnotycznego, sugestia operatora podczas transu, że powinien go później pamiętać, pozwala mu na to. Jeśli chodzi o trans opętania, nie wiem, aby kiedykolwiek był pamiętany w stanie czuwania, chociaż sądzę, że można by to osiągnąć. Z pewnością nie dzieje się to w Japonii. Człowiek nie wie nic o bogu.

Chociaż świadomość transowa jest nieciągła w stosunku do normalnej, w każdym rodzaju transów jej własna świadomość jest ciągła. Podmiot hipnotyczny pamięta w kolejnych transach to, co działo się w poprzednich. Tak samo robi bóg. Niektóre ciekawe szczegóły tego omówię wkrótce. Zgadzając się w ten sposób, jak oba rodzaje transów robią to w wielu aspektach, staje się jeszcze bardziej niezwykłe, że różnią się one tak bardzo w innych, wejście do nich, jak się wydaje, przez tę samą bramę. W czym zatem polega różnica? Polega ona, jak sądzę, na idei, która dominuje w transie.

Aby to wyjaśnić, musimy spojrzeć trochę za bezpośrednie zjawiska, ponieważ to moc za tronem myśli robi robotę. Teraz w obu transach ogólny stan mózgu jest taki sam. W obu jako całość jest osłabiony, a w obu działanie ostatecznie zachodzi wzdłuż pewnych izolowanych linii. Idea, która pierwsza osiąga wystarczający potencjał, by odpowiedzieć na zewnętrzny bodziec lub poruszyć się sama, jest ideą, która działa. Ta idea jest dominującą ideą transu.

Prześledziliśmy to w przypadku transu hipnotycznego. Teraz zobaczymy, że równie dobrze dotyczy to transu opętania, i że wewnętrzne różnice w dominującej idei każdego z nich tłumaczą różne zjawiska.

Zobaczmy, jaka jest dominująca idea w każdym przypadku. Osoba poddawana hipnozie wchodzi w procesy prowadzące do transu z ideą – bardziej lub mniej określoną, od pełnego przekonania do ledwo odczuwanego strachu – że w nadchodzącym transie hipnotyzer będzie miał nad nią nieodparty wpływ. To, że straci swoją tożsamość, przestanie być sobą, nie jest częścią tej myśli, chyba że nieświadomie włączoną w moc, jaką operator może być w stanie wywrzeć. Osoba mająca zostać opętana, z kolei, wchodzi w swój trans pod silnym przekonaniem, że ma stać się bogiem, diabłem lub czymkolwiek innym, czym jest duch opętujący. Teraz każda z tych idei okazuje się wykładnikiem tego, co dzieje się w ich odpowiednich transach. W jednym transie podmiot działa jak mechanizm umysłowy, sterowany według woli operatora; w drugim, działa, jak uważa społeczność, jak Bóg.

Że jest to spowodowane przez dominującą ideę, która jako pierwsza osiąga potencjalną możliwość, można w mniejszym lub większym stopniu wykazać zjawiskowo. W transie opętania możemy faktycznie zobaczyć wzrastający efekt tego wzrostu. Statyczna nieruchomość poprzedzająca trans jest ostatecznie wstrząsana lekkim dreszczem i rośnie aż do osiągnięcia szczytowego w transie opętania. U hipnotyzowanego podmiotu wzrost nie jest bezpośrednio widoczny. Charakter dominującej idei tłumaczy to. Hipnotyzowany podmiot jest opętany czysto bierną ideą, ideą przyszłego wpływu operatora na niego, która jak dotąd jest utajona i przechodzi w działanie tylko na rozkaz. Jego dominująca idea nigdy całkiem nie prześwituje przez próg świadomości, ale jedynie stoi obok, aby wprowadzić inne idee. Daje im przepustkę, bez której odmówiono by im wstępu. W przypadku opętanego przez ducha, działanie jest spontaniczne. Tam dominująca idea faktycznie przejmuje władzę nad inaczej opuszczonymi komnatami umysłu i prowadzi zarządzanie z własnego ruchu, przy okazji nie pozwalając na wejście żadnej idei, która nie ma z nią jakoś wspólnego interesu. Jej energia zatem przechodzi sama z potencjalnej w kinetyczną formę. Jej energia jest także znacznie większa niż druga. Inicjowanie działania samo przez się świadczy o większej aktywności samej idei niż tylko o reakcji na pchnięcie z zewnątrz. To wyjaśnia apatię ogólnego stanu hipnotycznego z jednej strony, a skurcz i następujący po nim dreszcz transu opętańczego z drugiej.

Jeśli energia idei nie jest podtrzymywana przez odpowiednią stymulację, stopniowo słabnie, co widać po tym, jak podmiot, pozostawiony sam sobie, wpada w stan śpiączki. Ale zdolność idei do działania pozostaje względnie taka sama. Gdyż, przy odnowionej inkantacji, dominująca idea ponownie osiąga punkt działania przed resztą mózgu.

Oba stany transu różnią się więc od normalnego stanu, nie tym, że umysł jest dziwnie otwarty, jak początkowo można by pomyśleć, ale tym, że jest on dziwnie zamknięty. W normalnym stanie, chyba że jakaś stała idea na jakiś czas częściowo zamknęła ścieżki podejścia, umysł pozostaje otwarty dla wszystkich przybyszów, zarówno przychodzących idei, jak i sensacji, które on gorliwie wita, a następnie po przyjęciu cicho dusi te, które po inspekcji mu się nie podobają. W stanie transu, z kolei, żadna idea nie jest przyjmowana, chyba że jest osobiście związana z posiadającą ideą, a gdy już zostanie wprowadzona, jest dozwolona pełna swoboda działania na terenie.

Cokolwiek więc zyska dostęp poprzez dominującą ideę, jest w związku z tym wszechmocne, spotykając mało lub żadnego oporu. U doskonale zahipnotyzowanego człowieka, najmniejsza sugestia operatora powoduje natychmiastowe i pełne działanie. Gdyż w tym nieruchomym umyśle praktycznie nie ma obecnych sił przeciwnych, które mogłyby mu się przeciwstawić, ani też takie nie są wzbudzane przez jego działanie, aby je zatrzymać po tym, jak się rozpoczęło. Nie ma nic poza nim do działania. Tylko gdy koliduje z innym gościem, pojawia się wahanie lub trudność. Ale poczucie własnej tożsamości człowieka się nie zmienia, ponieważ nie jest częścią dominującej idei, że powinno się zmienić. Gdy przez sugestię idea takiej zmiany wchodzi w jego umysł, tożsamość zmienia się natychmiast.

U doskonałych podmiotów nie ma świadomości przymusu. Tylko gdy hipnoza jest niedoskonała, pobudzone są idee boczne, które sugerują możliwość działania inaczej. Podmiot staje się wówczas niejasno świadomy przymusu, bez jednak wyraźnego pojęcia, na czym ten przymus polega.

On po prostu czuje, że musi zrobić to i owo; i to robi. W życiu na jawie, stała idea często maskuje się w ten sam sposób. Czujemy, że musimy działać w określony sposób, często w bardzo błahy sposób, wbrew naszej woli, jak mówimy, lecz bez kwestionowania choćby przez chwilę, że to my działamy. W rzeczywistości to idea na chwilę staje się „Ja”; a słabe sprzeciwy, których jesteśmy świadomi, są wynikiem takich słabych pomysłów pobocznych, które są pobudzane przez jej działanie.

Ale w transie opętania dominująca idea świadomie polega na zmianie tożsamości. Świadomość w stanie transu tętni poczuciem tej nowej osobowości, tak jak życie na jawie tętni poczuciem własnego „ja”. W rezultacie wszystkie myśli, słowa i działania opętanego są zgodne z nią; żadne, które nie są, nie znajdują podparcia w jego umyśle.

Człowiek nie symuluje ducha ani boga. Mentalnie, jest duchem lub bogiem, a jego mechanizm, o ile to możliwe, odpowiada w swoim wykonaniu. To nie jest przypadek aktorstwa; to jest absolutna zmiana tożsamości, nowe ego będące pojęciem człowieka o bogu. Taki obraz może nie być bogiem, ale również nie jest człowiekiem.

Z tego wszystkiego dostrzegamy pewien paralelizm między transami a snami, z pewnymi odchyleniami. W obu umysł jest nieaktywny, poza określoną linią. W obu oświetlenie jest jak błyskawica, i w obu nie ma ogólnego oświetlenia skutkującego ogólnym osądem rzeczy takimi, jakimi naprawdę są, z powodu niepowodzenia prądu w pobudzaniu pobocznych myśli. Ale w transie dominująca idea jest znacznie silniejsza niż w śnie, i utrzymuje się przez całość jako podstawa dla wszystkich innych idei. Szczególnie jest to widoczne w transie opętania. I powód tego jest bardziej lub mniej oczywisty. Idea, która powoduje sen, jest znacznie mniej świadomie absorbująca niż idea, która opętała opętanego. Jedna jest przypadkowo rozpatrywana, druga jest celowa.

Po drugie, prawdopodobne jest, że mózg, ogólnie rzecz biorąc, jest znacznie głębiej uśpiony w transie niż w śnie. Fakt, że z własnego ruchu jesteśmy tak blisko przebudzenia, gdy zaczynamy śnić, to implikuje, a łatwość konsekwencji jednej idei na inną w stanie snu potwierdza to. Na koniec, dominująca idea w transie jest powtarzana i realizowana raz po raz w kolejnych transach.

To niezmiernie wzmacnia ideę. Jak bardzo, jest oczywiste z dużego rozwoju obserwowanego w transach. Trans, który pojawia się po raz pierwszy, zwykle jest bardzo embrionalny; ale poprzez powtórzenie idea nabywa pędu, który rywalizuje z tym jednoznacznej akcji na jawie. Nawyk jest tak samo silny w stanie transu, jak w normalnym. W obu życiach zachodzi samokształcący się proces, każda akcja zyskuje biegłość przez praktykę. Jak widzieliśmy, rozwój boski jest równie wyraźnie zaznaczony w transach shintoistycznych, jak rozwój ludzki w codziennym człowieku.

Wiele z przypisywanej mocy dywinacyjnej opętanego można przypisać tej samej przyczynie, która sprawia, że hipnotyzowany podmiot wydaje się nadnaturalnie wszechwiedzący. Mózg każdego człowieka jest rejestrem wrażeń zmysłowych w stopniu nieświadomym dla jego właściciela. Nie jest przesadą powiedzieć, że wszystko, czego kiedykolwiek doświadczyliśmy, jest tam, gdybyśmy tylko mogli to osiągnąć! Opętany to osiąga, lub przynajmniej część tego, i zaskakuje siebie tak samo jak innych, że to zrobił. Stąd jego szczerość w zaprzeczaniu, że to on to robi, oraz naturalne przekonanie innych o nadprzyrodzonym pochodzeniu tego.

Podsumowując, warto tu zauważyć, jak źle wypada samo „ja” pod wpływem tych iluzji i deziluzji transu. To „ja” może być w ten sposób zgubione na słowo od operatora, lub przez samą ideę boga w transie opętania, co zdradza, że nie jest to nic transcendentalnego. „Ja”, rzeczywiście, wydaje się być sobą; i wiązka idei w tej masie maszynerii, jaką jest mózg, wydaje się stanowić jedynie „Ja”.

źródło: OCCULT JAPAN OR THE WAY OF THE GODS AN ESOTERIC STUDY OF JAPANESE PERSONALITY AND POSSESSION BY PERCIVAL LOWELL, Cambridge 1895.