W poprzedniej pracy w „Zentralblatt für Okkultismus” zwróciłem uwagę, że według obecnego stanu nauki istnieje wiele dróg prowadzących do ezoteryki, czyli do tych tradycji, które, wywodząc się z Indii, mogą sięgać jeszcze starszych czasów, obejmują tzw. tajemną wiedzę antyku, która zachowała się przez tysiąclecia aż do dzisiejszych czasów.

Początkowo skupiłem się przede wszystkim na duchowej stronie problemu, dotyczącej reinkarnacji i karmy, ale również pytania o pochodzenie człowieka oraz istotę jego duchowej indywidualności. W kolejnych wersach zajmę się uzupełniająco kilkoma innymi problemami, które są z nimi ściśle związane: przede wszystkim z pytaniem, jak powstał rodzaj ludzki jako taki i kto byli jego przodkowie na naszej planecie, a więc z tym, co dzisiaj stanowi część tak gorąco dyskutowanej teorii ewolucji.

Jak wiadomo, w XIX wieku Darwin wierzył, że położył podwaliny pod teorię ewolucji, która – opierając się na prawach przypadku – łączyła poszczególne gatunki w taki sposób, że wyższe miały powstać z niższych, tak że stopniowo powstało całkowite drzewo genealogiczne od najniższych istot żywych do najwyższych, w które ostatecznie włączony został także człowiek. Lamarck próbował rozwiązać napotkane trudności, wprowadzając element adaptacji, zgodnie z którym pewne gatunki w walce o byt zdobywały określoną przewagę, co sprawiało, że były bardziej zdolne do dalszego rozwoju niż inne. Ta teoria pozostawała w mocy przez pewien czas, aż holenderski badacz De Vries przedstawił wyniki swoich obserwacji, według których rozwój niektórych gatunków roślin nie przebiegał liniowo, lecz w formie typów, które nagle – pozornie bez widocznej przyczyny – pojawiały się, co wprowadzało całkowicie nowe rozumienie. Te typy czy wariacje mogą oczywiście być ze sobą w pewnym związku, ale nowością jest to, że pojawiają się nagle, bez możliwości stwierdzenia konkretnych przyczyn. Warto wspomnieć, że od tego czasu poglądy De Vriesa również nie pozostały bezsporne. Tak na przykład Holender van Houwensvelt niedawno opublikował książkę dostępną również w niemieckim tłumaczeniu: „Darwinizm – zwiedzenie ludzkości”, w której stara się udowodnić, że jego rodak pracował na gatunkach roślin, które w ogóle nie potwierdzają jego tez, ponieważ były to okazy hybrydowe. Zresztą van H. jest raczej sceptycznie nastawiony do idei ewolucji. Dlatego warto rzucić okiem na archeologię i paleontologię, które dostarczyły istotnego materiału dotyczącego tych kwestii, zwłaszcza jeśli chodzi o sam gatunek ludzki.

Gdyby darwinizm miał rację, historię człowieka można by śledzić aż do najdawniejszych czasów, co ostatecznie udowodniłoby jego pochodzenie ze świata zwierząt. Jak wiadomo, próbowano tego dokonać, porównując typy czaszek, co wykazało pewne analogie, ale nie udało się dostarczyć niepodważalnych dowodów na przejście ze świata zwierząt do świata ludzi. Szczególnie zachodnioniemiecki badacz, dr Dennert, wniosł wiele w tej kwestii („Duchowe przebudzenie pierwotnego człowieka”, Weimar 1929), wykazując, że homo sapiens musiał już być obdarzony wysokimi zdolnościami kulturowymi. W tym miejscu zaczynają się wyniki prac słynnego monachijskiego paleologa Dacqua, który w swoich fundamentalnych dziełach („Pradawny świat, mit i ludzkość”, „Życie jako symbol”, „Natura i dusza”) doszedł do tego samego wniosku, że ten pierwotny człowiek musiał dysponować znaczącymi zdolnościami umysłowymi. Należy również zwrócić uwagę, że u plemion w głębi Afryki, które pozostały nietknięte przez kulturę, znaleziono ślady wiedzy magicznej itp., które w żaden sposób nie wskazują na pochodzenie ze świata zwierząt. Ze strony naukowej wskazano, że analogie do świata zwierząt, znalezione w tych starożytnych formach ludzkości, mogą być wyjaśniane inaczej niż przez pochodzenie ze świata zwierząt; mogły mieć miejsce chwilowe mieszania z nim. Szczególnie autor niedawno opublikowanej książki: „Zaginione kultury”, Eugen Georg, przytoczył w tej kwestii interesujący materiał, zwracając uwagę na informacje o mieszaniu się ludzi ze zwierzętami (sodomia), które w tamtych czasach musiały być szeroko rozpowszechnione. Nasza nazwa dla tego pochodzi znanym z opowieści z Księgi Rodzaju 19, gdzie opisano coś podobnego. Wyniki tych badań są takie, że obecnie coraz bardziej odchodzi się od drzewa genealogicznego w rozumieniu Häckela i Bölsche, a skłania się do uznania pojawienia się pewnych typów, które czasami pojawiają się bez żadnych poprzedników w historii, tak tajemnicze jak te zdarzenia wydają się być ważne,  znamienne jest, że także nowsza filozofia historii – w tym również O. Spengler, autor słynnego dzieła o upadku Zachodu – zaczyna uwzględniać te odkrycia i włączać je do swojego sposobu postrzegania. Należy pomyśleć na przykład o kulturze Egipcjan, tego „narodu bez dzieciństwa”, jak go nazwano, których zabytki wciąż wzbudzają nasze zdumienie i podziw, choć nie jesteśmy w stanie wykazać początków ich kultury.

Podobnie jest z Hellenami, u których wpływy środowiska nie wystarczają, by wyjaśnić ich charakter; ich wrodzony talent rozwinął się raczej swobodnie, choć początkowo istniała pewna oparcie o istniejące wzorce. Typowym przykładem są także Żydzi, u których myśl ewolucyjna w ogóle nie znajduje zastosowania; raczej od samego początku trwali przy swojej odrębności i przetrwali historię, tak że ich liczba wzrosła znacznie w porównaniu do przeszłości. Wydaje się, że leży tu pewna idea, która jednak, co dotyczy tego narodu, nigdy nie została w pełni przemyślana; legenda o wiecznym Żydzie w średniowieczu jest trafnym wyrazem tego. Rozkwit arabskiej sztuki i kultury nie może wyjaśnić żadna, nawet najbardziej wyszukana teoria o pochodzeniu gatunków, również tutaj pomocna jest tylko teoria form typowych, które w pewnym momencie w historii się ukształtowały. Dodaje się do tego wielka liczba przekazów o potężnych kulturach przeszłości; można się zdumieć, porównując obraz takich narodów, o których opowiadały stare dokumenty, z naszą kulturą. Nie można więc teoretycznie wnioskować o czasach poprzedzających pierwsze pojawienie się kultur w historii w sensie dawnej teorii ewolucji. Coraz większa liczba znalezisk wskazuje wręcz, że poprzedzały je kultury, które były jeszcze bardziej zaawansowane niż te, z których pochodzą, choć nie zostawiły po sobie istotnych śladów.

Długo po tym, jak epoka ich przetrwania zakończyła się przez potężne katastrofy naturalne, to etiopska rasa przejęła panowanie, podczas gdy obecnie biała (piąta) rasa korzeniowa posiada światową hegemonię. Tak więc ezoteryczna tradycja zna zarówno Atlantydę, której istnienie dziś wielu uważa za wysoce prawdopodobne, jak i Wielki Potop, co również jest podobnie postrzegane. Interesujące jest, że data podana przez teozofów, według której ostatnie resztki kontynentu Atlantydy zatonęły w roku 9564 przed Chrystusem, zgadza się dość dokładnie z manuskryptem Toano opublikowanym przez Ie Plongeon w 1886 roku, który jednak opiera się na subiektywnej interpretacji owego badacza, ponieważ hieroglify Majów wciąż są słabo rozszyfrowane. Ten dokument również wskazuje na istnienie wielkiego lądu poza Słupami Heraklesa, który wiele tysięcy lat temu zatonął w oceanie przez trzęsienia ziemi i sztormy. Znamienne jest, że uczony taki jak Ernst Haeckel przyjmował, iż powstanie człowieka miało miejsce na zatopionej Lemurii, co całkowicie zgadza się z ezoteryczną tradycją. Również rozprzestrzenianie się pewnych gatunków roślin wydaje się mieć pewne paralele. Przykładowo, pochodzenie pszenicy od naturalnych form roślinnych jak dotąd nie zostało udowodnione, podobnie jak znalezienie dzikich gatunków roślin; ezoterycy twierdzą, że to nadludzkie istoty z Wenus przyniosły ją na Ziemię. Banan, nie mając nasion ani bulw, mógł być przeniesiony tylko przez kultury z jego azjatyckiej lub afrykańskiej ojczyzny do Ameryki, chyba że pochodzi z kraju pośrodku Atlantyku.

Wskazuje to na to, że w ezoterycznej tradycji faktycznie może być zawarta prawda; jednak wymaga to jeszcze wielkiej pracy, aby móc dojść do w miarę pewnych wniosków.

Warto również z tego punktu widzenia przyjrzeć się środkom, które według teozofii pozwalają zyskać wgląd w tak odległe okresy historii. Teozofowie twierdzą, że jasnowidzenie w tej dziedzinie jest możliwe dzięki tzw. Kronice Akasza, czyli wyjątkowo subtelnej, plastycznej substancji, w której zapisane są wszystkie wydarzenia. Ta koncepcja stoi w sprzeczności z dzisiejszą parapsychologią, która skłania się ku wyjaśnianiu jasnowidzenia przez panestezję, tj. połączenie z ponadindywidualnym Absolutem, który posiada wszechwiedzę, umożliwiając jej czasowe przenoszenie się na ziemskie stworzenia. Krytyka tego poglądu polega przede wszystkim na tym, że przywołuje on transcendentalne czynniki bez wystarczającego poszukiwania bliższych wyjaśnień, które mogłyby być bardziej oczywiste, takie jak pewne fale i promieniowania, które mogłyby odpowiednio przenosić się od odbiornika do obiektu i na ludzkie organy, ponieważ wciąż niewiele wiemy o subtelnych substratach, które mogą tu grać rolę. Warto również wspomnieć o wynikach psychometrii, gdzie jasnowidze często szukają kontaktu z pewnymi przedmiotami, które poprzez dotyk pozwalają im poznać przeszłość danego obiektu.

Fakt, że jasnowidze twierdzą, że mogą czytać pismo przez otuliny, ale nie druk, zdaje się wskazywać w podobnym kierunku. Więc chociaż wyjaśnienia te wciąż są niepewne, nie można zaprzeczyć, że w ten sposób mogą zachodzić zjawiska takie jak jasnowidzenie czy telepatia. Można to by było powiązać z założeniem, że medium takich drgań byłoby rodzajem światowego eteru, który można by uznać za rezerwat wszystkich wrażeń, które kiedykolwiek miały miejsce.

Współcześnie jesteśmy skłonni łączyć tę fakt z relacjami, które istnieją w około 100 wariantach, o potężnej powodzi, jaka kiedyś przetoczyła się przez naszą planetę, niszcząc w krótkim czasie szereg zaawansowanych kultur. Echo tej katastrofy doświadczyło euroazjatyckie społeczeństwo podczas odpływu Mongolskiego Morza, którego zasięg sięgał aż do Bosforu. Hörbiger połączył tę „potopową” katastrofę z „teorią kosmicznego lodu”, twierdząc, że rozpad Księżyca spowodował tę katastrofę na naszej planecie. Te wiadomości zestawiono z przekazami o upadku Atlantydy, które rozprzestrzeniły się po całym świecie i które, jak wiadomo, wspomina również Platon (Timajos). Grecki filozof miał się o nich dowiedzieć od egipskich kapłanów, czyli poprzez drogę przekazu misteryjnego.

Trudno uznać to wszystko za poetycką fikcję, biorąc pod uwagę, jak rozpowszechnione są legendy o potopie i faktycznie odnaleziono ślady, że kiedyś musiały mieć miejsce głębokie zakłócenia naturalnego porządku rzeczy. Na przykład, zaawansowana kultura magdaleńska w południowo-zachodniej Europie nagle się urywa, a w najstarszych warstwach kultur egipskich i sumeryjskich znaleziono żelazne narzędzia. Nad tymi warstwami leżą pozostałości kultur o bardziej prymitywnym charakterze, a także późniejsze warstwy wciąż zawierają żelazne narzędzia o prymitywnym charakterze (E. Georg: Różne Kultury, str. 90). W związku z tym nie pozostaje nic innego, jak – przy całej ostrożności – przyjąć pewną pozytywną postawę wobec tych informacji, choć droga do pełnego zrozumienia może być jeszcze niepewna. Wytrwałość, z jaką te przekazy trzymają się faktu gigantycznej katastrofy powodziowej oraz istnienia i zaniku potężnych, dawno znikniętych kultur, wskazuje wraz z argumentami geologicznymi, faunistycznymi i florystycznymi na konieczność włączenia tych odkryć do naszego dotychczasowego obrazu świata, który z tego punktu widzenia mógłby wyglądać inaczej niż przedstawiał to darwinizm.

W rezultacie współczesna paleologia doszła do bardzo podobnych przemyśleń, jakie już istnieją w ezoterycznej tradycji. Opiera się ona również na przekonaniu, że przodkowie ludzkości nie są do szukania w królestwie zwierząt, mimo że czasami pojawiają się między nimi pewne podobieństwa; według H. Blavatzky, która jako pierwsza zwróciła uwagę szerokich kręgów na te stare przekazy, ich powstanie można wyjaśnić przez mieszanie człowieka i zwierzęcia.

Według ezoteryki są to raczej archetypiczne formy, które pojawiają się w określonym momencie rozwoju, by ustąpić miejsca innym. Według Księgi Dzyan, która również leży u podstaw dzieła wspomnianej teozofki, Ziemia została zasiedlona z Wenus, poprzez tworzenie się istot mglisto-galaretowatych, jeszcze pozbawionych inteligencji; dopiero w gigantach, którzy następują po Hyperborejczykach, rozwijają się istoty o wysoce zróżnicowanych cechach życiowych. Czwarta rasa korzeniowa, atlantydzka, która wyłoniła się z lemuriańskiej, składa się z istot o wysoce rozwiniętych zdolnościach fizycznych i psychicznych, które nawet potrafiły wykorzystać „siłę życiową” jako źródło energii.

Długo po tym, jak ich epoka zakończyła się w wyniku potężnych katastrof naturalnych, władzę przejęła rasa etiopska, podczas gdy obecnie biała (piąta) rasa korzeniowa posiada hegemonię światową. W ten sposób ezoteryczna tradycja zna zarówno Atlantydę, której istnienie obecnie wielu uznaje za wysoce prawdopodobne, jak i wielki potop, co również jest powszechnie akceptowane. Interesujące jest, że datowanie przez teozofów, według którego ostatnie resztki kontynentu Atlantydy zatonęły w roku 9564 przed naszą erą, dość dokładnie pokrywa się z manuskryptem Toano opublikowanym przez I e Plongeon w 1886 roku, który jednak ogranicza się do subiektywnej interpretacji owego badacza, ponieważ hieroglify Majów wciąż są słabo rozszyfrowane. Ten dokument również wskazuje na istnienie dużego lądu poza Słupami Herkulesa, który wiele tysięcy lat temu zatonął w oceanie przez trzęsienia ziemi i przypływy (Georg: V. K., s. 95).

Charakterystyczne jest także, że uczony taki jak Ernst Haeckel przyjmował, że powstanie człowieka miało miejsce na zatopionej Lemurii, co całkowicie zgadza się z ezoteryczną tradycją. Również rozpowszechnienie niektórych rodzajów roślin wydaje się mieć pewne paralele. Na przykład, nie udało się jeszcze wyjaśnić pochodzenia pszenicy od naturalnych form roślinnych, tak samo jak znalezienia dzikich gatunków roślin; ezoterycy twierdzą, że pszenicę na Ziemię przywiozły nadludzkie istoty z Wenus. Banan, który nie posiada nasion ani bulw, mógł zostać przeniesiony do Ameryki tylko przez rozwinięte cywilizacje z jego azjatyckiej lub afrykańskiej ojczyzny, chyba że pochodzi z kraju pośrodku Oceanu Atlantyckiego (Georg, s. 160). Wskazuje to na to, że w ezoterycznej tradycji rzeczywiście może być zawarta prawda; jednakże dużo pracy będzie potrzebne, aby dojść do w miarę pewnych wniosków.

Warto z tego punktu widzenia również zastanowić się nad narzędziami, które według teozofii umożliwiają wgląd w dawno minioną przeszłość. Teozofowie utrzymują, że jasnowidzenie w tej dziedzinie jest możliwe dzięki tzw. Kronice Akaszy, czyli bardzo delikatnej, plastycznej substancji, w której zapisane są wszystkie wydarzenia. Ten pogląd stoi w sprzeczności z dzisiejszą parapsychologią, która skłania się do wyjaśniania jasnowidzenia przez panestezję, czyli połączenie z ponadindywidualnym Absolutem posiadającym wszechwiedzę, tak że taka wiedza czasami może być przekazywana także ziemskim stworzeniom. Krytyka tej interpretacji polega na tym, że wykorzystuje ona transcendentalne czynniki, nie szukając wystarczająco wyjaśnień, które leżą bliżej. Takie wyjaśnienia mogą wynikać z procesów fizycznych świata, takich jak różne fale i promieniowania, nie można także wykluczyć, że takie przekazywanie od odbiornika do obiektu, a stąd na ludzkie organy, mogłoby być możliwe, ponieważ wciąż niewiele wiemy o tych subtelnym substancjach, które mogą tu być istotne. Warto również przypomnieć o wynikach psychometrii, gdzie jasnowidze często szukają połączenia z określonymi przedmiotami, ponieważ przez ich dotyk są w stanie poznawać przeszłość danego obiektu. Fakt, że możliwe jest jasnowidzenie także bez tych narzędzi, nie dowodzi połączenia z Absolutem, ale jedynie to, że taki kontakt ułatwia jasnowidzenie, choć nie jest do tego absolutnie konieczny. Fakt, że jasnowidze twierdzą, iż mogą czytać pismo przez otuliny, ale nie druk, zdaje się wskazywać w podobnym kierunku. Mimo że wyjaśnienia te są jeszcze niepewne, nie można zaprzeczyć, że w ten sposób dochodzi do zjawisk takich jak jasnowidzenie czy przekazywanie myśli. Można by to powiązać z założeniem, że medium takich drgań byłoby rodzajem światowego eteru, który można by uznać za rezerwuar wszystkich wrażeń, które kiedykolwiek miały miejsce. W tym kontekście mówi się o podświadomości Bóstwa, z którą podświadomość człowieka jest w pewnym stosunku; jak się okazało, zawiera ona wszystkie wrażenia od urodzenia, bez wyjątku. Ponieważ Schleich udowodnił, że do myślenia mózg wcale nie jest potrzebny, musi też istnieć jakaś plastyczna substancja, służąca do przechowywania wszystkich wspomnień. Czy można więc całkowicie odrzucić myśl, że w kosmosie istnieje coś podobnego, być może najpierw podświadomość naszej planety, a potem taka, która ogarnia wszystkie wrażenia ze światowych wydarzeń? W takim razie jasnowidz mógłby czytać wydarzenia z dawnych czasów jak z księgi, a także dostrzegać wydarzenia, takie jak kradzieże itp., które miały miejsce w odległym miejscu. Dlaczego mielibyśmy ignorować możliwości, które mogą całkowicie zmienić naszą wiedzę o historii naszej planety? Czekajmy więc na dalsze rozwinięcia i zachowajmy więcej rezerwy niż niektórzy przedstawiciele tzw. ariosofii, dla których wiadomości o Atlantydzie wystarczają, aby postawić kwestię rasową na czołówce europejskiej polityki. Dowód został dostarczony, że ezoteryczna tradycja zawiera informacje, które dziś nie mogą być już tak łatwo odrzucone i które są w stanie w nieoczekiwany sposób poszerzyć naszą wiedzę o przeszłości rodzaju ludzkiego.

źródło: Wege zur Esoterik. Von Hans Hänig; .„Zentralblatt für Okkultismus” Miesięcznik do badania całokształtu nauk tajemnych, Mai 1931.

nazwa niemiecka: „Zentralblatt für Okkultismus” Monatsschrift zur Erforschung der gesamten Geheimwissenschaften, Mai 1931.

Ernst Haeckel był niemieckim biologiem, naturalistą, filozofem, lekarzem, profesorem oraz malarzem, urodzonym w 1834 roku w Poczdamie, zmarł w 1919 roku. Jest najbardziej znany ze swojego wkładu w dziedzinie biologii ewolucyjnej, szczególnie za rozwijanie i popularyzację teorii ewolucji Karola Darwina w Niemczech. Haeckel sformułował także termin „ekologia” i był pionierem w tej dziedzinie.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów jego pracy jest „prawo biogenetyczne”, które opisuje, że rozwój ontogenetyczny (indywidualny rozwój organizmu) jest krótkim powtórzeniem rozwoju filogenetycznego (ewolucji gatunku). Sformułował to w znanym powiedzeniu „ontogeneza recapituluje filogenezę”. Chociaż to prawo obecnie jest uznawane za przestarzałe i w wielu aspektach błędne, miało duży wpływ na rozwój embriologii i antropologii.

Haeckel był także utalentowanym ilustratorem. Jego prace, w tym szczególnie detaliczne ilustracje organizmów morskich w książce „Kunstformen der Natur” („Formy sztuki w naturze”), miały wpływ nie tylko na naukę, ale także na sztukę, zwłaszcza na secesję i inne ruchy artystyczne na przełomie XIX i XX wieku.

Jego prace, chociaż rewolucyjne, były także źródłem kontrowersji. Haeckel został oskarżony o fałszowanie niektórych rysunków embrionów, aby lepiej pasowały do jego teorii. Ponadto jego poglądy na temat eugeniki i determinizmu rasowego były krytykowane zarówno w jego czasach, jak i współcześnie, ze względu na ich potencjalny wpływ na ideologie totalitarne, takie jak nazizm.