Dwa tysiące lat temu, piętnastego października, zamożny właściciel ziemski z Andes, niedaleko Mantui w północnych Włoszech, został obdarowany synem, którego nazwał Publiusz Wergiliusz Maro. Chłopiec dorastał w burzliwych czasach. W ciągu poprzednich pięćdziesięciu lat Rzym doświadczył inwazji obcych, wojny domowej, buntu sojuszników i buntu niewolników. Nadchodziły kolejne kłopoty, które miały kulminować w walce między Cezarem a Pompejuszem, z całym cywilizowanym światem jako stawką, kiedy Wergiliusz, w wieku dwudziestu lat, miał wstąpić do służby wojskowej po stronie Cezara.

Jednak rok ciężkiej kampanii wojskowej skończył się jego wycofaniem z powodu złego stanu zdrowia, i być może ten rok wojny zasiał nasiona gruźlicy, która doskwierała mu w późniejszym życiu.

Już wcześniej napisał kilka krótkich poematów, kiedy dwa lata po doświadczeniach armii, pożegnał się z poezją i prawem (w którym zdecydowanie się nie sprawdził) i poszedł studiować filozofię w Neapolu pod kierunkiem Siro, słynnego epikurejczyka.

Neapol w tamtym czasie był Brightonem starożytnego świata – Rzymem nad morzem. Wille zamożnych mieszkańców wyłożone były wzdłuż zatoki, a cały region – w tym Pompeje i Herkulanum – był centrum zamożnego koterii i ważnym miejscem dla greckich i wschodnich handlowców. Wraz z nimi przybyło mnóstwo filozofów i proroków, wśród nich epikurejczycy Siro i Filodem, pod którymi prawdopodobnie studiował Lukrecjusz. Byli oni Gadaryjczykami; nie Żydami, ale Syryjczykami, którzy właśnie uwolnili się od żydowskiego panowania.

Ich mistrz, Epikur, pomimo swojego nienagannejego życia, nauczał nieco sprzecznego systemu materializmu, który w praktyce sprowadzał się do carpe diem, a jego najniższe wyrażenie znalazło się na napisie na słynnym grobowcu przy Via Appia: „Jedz, pij, cudzołóż, potem – przyjdź!” Jednak zdarzyło się, że łopata archeologa odkryła w Herkulanum bibliotekę nie byle kogo, ale samego Filodema, a z tych zwęglonych zwojów, każdy z nich dotyczący epikureizmu, możemy zobaczyć, że znacznie zmodyfikował system swojego mistrza. Wschodni epikureizm był bardziej tolerancyjny dla popularnych wierzeń religijnych i gotowy nie tylko chwalić, ale wręcz schlebiać wielkim.

Jednak, chociaż Wergiliusz mieszkał w Neapolu do końca swojego życia i odziedziczył tam niewielką willę Siro, wcale nie przestrzegał sztywno zasad epikureizmu. Niektórzy uczeni wierzą nawet, że później stał się stoikiem, ale wydaje się prawdziwsze stwierdzenie, że razem ze swoim przyjacielem, Horacym – i Occult Review – był Nullius addictus jurare in verba magistri (Horacy, Ep. i, lib. i, 1. 14).

Podczas gdy Wergiliusz przebywał w filozoficznej rezydencji, wydarzenia na zewnątrz nabrały tempa. Cezar został zamordowany, a jego siostrzeniec August, poprzez serię mistyfikacji i okrutnych zbrodni, zdobył panowanie nad Imperium. Obiecał ludziom powszechny pokój, a wspomnienia wojen, krwawych zbrodni i proskrypcji sprawiły, że byli skłonni go słuchać.

Nowy despota natychmiast zaczął umacniać swoje posiadłości i zespalać je w lojalną całość za pomocą każdego dostępnego mu środka. Jednym z nich było odrodzenie religijne, skupione wokół Augusta jako Pontifex Maximus, a później, jako odbiorca boskich honorów. Odrodzenia w sztuce, literaturze i handlu były innymi elementami jego planu, a każde z nich zostało włączone do służby innych. Tak więc znajdujemy Wergiliusza na dworze, zachęcanego przez Cesarza i jego doradców do pisania na tematy patriotyczne, religijne i rolnicze.

Do tego okresu należą Eklogi (pastorale), Georgiki (rolnicze) i Eneida (patriotyczna i religijna). Chociaż piękne w myśli i wypowiedzi, nie mają spontaniczności i uroku jego wcześniejszych dzieł.

Jego epikureizm w takim stopniu wpłynął na jego religijne spojrzenie, że dzisiaj nazywalibyśmy go modernistą. W jego wierszach – chociaż wszyscy bogowie odgrywają ważne role w losach Eneasza, są przywoływani przez jego pasterzy i rolników w Bucolice, a ich kult jest nakazany w Georgikach – są fragmenty, które pokazują, że uważał ich za stworzonych przez człowieka; zdeifikowanych bohaterów, którym należy się honor za ich dobre uczynki.

Takie było przekonanie większości wykształconych ludzi tamtych czasów i może to do pewnego stopnia wyjaśniać, dlaczego wschodni zwyczaj oddawania boskich honorów żyjącym władców tak szybko i mocno zakorzenił się w Rzymie. Argumentowali tak: „Jeśli w dawnych czasach wielcy ludzie mogli być ubóstwiani, dlaczego teraz nie mamy ubóstwiać Augusta, skoro dał on światu pokój i odnowił całe starożytne splendory Rzymu?”

Wergiliusz, praktycznie odrzucając rzymski panteon, był zmuszony, chociaż niechętnie, szukać schronienia w Przeznaczeniu, które dla niego było panem bogów. Ta filozofia czyni go niehumanitarnym i pesymistycznym, a także pozbawia Eneasza jego człowieczeństwa, czyniąc z niego marionetkę w rękach Przeznaczenia. Mogło to być jednak zamierzone, ponieważ Eneasz miał być synem Wenus, a więc tylko w połowie człowiekiem. Z drugiej strony, ten pesymizm nadaje Eneidzie straszną wspaniałość – zwłaszcza Księdze IV, która opowiada o cierpieniach Dydony.

Co więcej, to właśnie ta filozofia sprawia, że Wergiliusz we wszystkich swoich dziełach jest wyjątkowo wrażliwy na wszystkie cierpienia życia. Miał niezwykłą zdolność do kompresji esencji najgłębszego bólu do kilku prostych słów i sprawienia, że czytelnicy odczuwają ciężar tragedii, jak może żaden inny poeta.

Jednak, mimo wykluczenia bogów, jego zmodyfikowany epikureizm znalazł miejsce dla wiary w przetrwanie po śmierci. Wschodnie koncepcje nauczone od jego syryjskich nauczycieli odpowiadają za jego wiarę w reinkarnację, która jest nieodłączną częścią Eneidy, jeśli nie jej kulminacją.

Po wielu tułaczkach i próbach, z bólem rozstania z Dydona nadal świeżym w sercu, Eneasza przybywa do Cumae, gdzie w odpowiedzi na jego modlitwy, pozwolono mu odwiedzić cienie, aby skonsultować się z ojcem, Anchizesem, co do przyszłości. Znajduje Anchizesa w gajach błogosławionych, opowiadającego o czynach trojańskich „więzionym duszom przeznaczonym do światła z góry”. Po ich powitaniu, Eneasza widzi rzekę w ustronnej dolinie z „niezliczonymi narodami i ludami” na jej brzegach. Anchizes mówi mu, że „są to duchy, które Los zobowiązał do innych ciał, a które piją potężne napoje długiego zapomnienia przy wodach rzeki Lete”. Eneasza pyta ze zdumieniem: „Czy można myśleć, że niektórzy stąd idą na ziemię i znowu zamieszkują nudne, powolnie poruszające się ciała? Co oznacza to nierozsądne pragnienie światła ziemi?” Anchizes odpowiada, że „niebiosa i ziemia, morze i słońce są podtrzymywane i kierowane przez wewnętrzny duch i umysł przesiąknięty przez całość. Stąd (Dusza Świata) pochodzi życie ludzi, bestii, ptaków i ryb. Te nasiona życia są ognistej natury i boskiego pochodzenia, o ile ciała ziemskie i śmiertelne członki nie spowalniają ich ani nie tępią. Z tych ostatnich pochodzą ludzkie nadzieje i obawy, radości i żałoby, ponieważ, będąc owinięte w ciemność i w ciemne więzienie ciała, nie mogą one widzieć światła. Nawet po opuszczeniu tej ziemi, niektóre zło wciąż do nich przylgnęło, a nie wszystkie gorączki ciała opuściły je, ponieważ wiele plam staje się głęboko zakorzenionych przez nawyki wielu lat. Dla tego   przez to nauczani są cierpieniem, odpłacając karą za dawne grzechy. Niektórzy są oczyszczani przez wiatry, niektórzy są wypłukani przez ogromne powodzie, podczas gdy z innych wina jest wypalana przez ogień. Następnie są przenoszeni do tego ogromnego Elizjum, aż kiedy cykl zostanie dopełniony, upływ czasu usunie głęboko zakorzenioną plamę i pozostawi czyste zmysły eteru, a ogień zostanie przywrócony do swojej złotej prostoty. Tylko nieliczni z nas pozostają na zawsze w Elizjum; większość, kiedy koło Czasu obróci się przez tysiąc lat, zostaje wezwana przez boga do rzeki Lete, aby, pozbawieni pamięci, mogli ponownie odwiedzić ziemię i zacząć pragnąć ponownego przyjęcia ciał”. (Æn. 6th. 6c. 679, seq.)

Następnie Anchises pokazuje Eneasowi jego przyszłych potomków wśród cieni na brzegach Lethe, oczekujących na ponowne narodziny – wszystkich słynnych królów i bohaterów Rzymu, który ma nadejść – i kończy słynnym fragmentem (Æn. bk. 6, 1. 847-853) : „Niektórzy stworzą figury, które oddychają z brązu, wydobędą żywe twarze z marmuru, staną się większymi mówcami, zmierzą ścieżki nieba i opowiedzą o wschodzie gwiazd. Wierzę w to dobrze; ale, Rzymianinie, pamiętaj, że twoim zadaniem jest rządzić światem, a twoje sztuki będą koronować Pokój Prawem, oszczędzając pokonanych i pokonując dumnego”.

Być może poemat powinien się zakończyć tam. W każdym razie, można z pewnością powiedzieć, że wojny i oblężenia, które następują później, jeśli nie dostarczają antyklimaksu, są zbyt reminiscencyjne dla Homera, aby ponownie uderzyć tak wysoką nutę.

Może być interesujące zauważyć, że w Culex, Virgil wydaje się rozszerzać przetrwanie po śmierci nawet na owady.

Reinkarnacja nie jest jednak jedynym długiem, jaki Virgil zaciągnął na Wschodzie. Ogłaszając (w swoim czwartym Eclogue ) narodziny dziecka, które miało zapoczątkować Złoty Wiek, używa sentencji, które żywo przypominają jedenasty rozdział Izajasza. Nie jest prawdopodobne, aby Virgil czytał Stary Testament, ale tradycja prawdopodobnie dotarła do niego za pośrednictwem jego syryjskich nauczycieli, którzy z pewnością znali mesjańskie oczekiwania obecne w żydowskich kręgach. W jego rękach stało się to być może jedynie nowym sposobem składania komplementu swoim dobroczyńcom, Pollio i Augustusowi. Jednak prawdopodobnie jest w tym coś więcej: dziecko wspomniane w Eklogu nie może być zidentyfikowane, a uczeni są bardzo podzieleni co do tematu nawet możliwej tożsamości. Św. Augustyn, Lactantius, Cesarz Konstantyn i św. Bazyli uważali Eklogę za proroctwo Wcielenia; kilka osób, w tym Statius, przeszło na chrześcijaństwo dzięki temu.

Chrześcijaństwo dzięki temu, a przetrwanie dzieł Wergiliusza nienaruszonych przez Ciemne i Średniowieczne Wieki było w dużej mierze wynikiem tego przekonania.

Ponadto, liczne odniesienia do okultystycznych i magicznych rytuałów są rozsiane przez dzieła Wergiliusza. Druga połowa szóstej Eklogi daje szczegółowy opis rytuału magicznego mającego na celu przywrócenie niewiernego kochanka; jest nieskuteczna próba Dydony zapomnienia o Eneaszu za pomocą czarów; jest opis Sybilli Kumańskiej oraz odniesienia do leków z Pontu (które pozwalały czarownikom na przyjmowanie form zwierzęcych) oraz do Tesalii i jej czarownic.

Augurie i omeny są bardzo ważne i pokazują, jak w cieniu rzymskiego epikureizmu, superstycja kwitła. Nawet cesarz błagał u swojego własnego progu jeden dzień w roku, aby odwrócić nieszczęście, a cały modernizm Wergiliusza nie powstrzymał go od obiecania posągu Kupidyna i zwykłych ofiar dla Wenus, jeżeli otrzymałby pomoc w pisaniu Eneidy. (Catalepton, XIV.)

Te odniesienia są ważne, ponieważ Wergiliusz dołożył wszelkich starań, aby osiągnąć absolutną precyzję nawet w najdrobniejszym szczególe, a pomagało mu w tym jego filozoficzne szkolenie i niesamowita pamięć, która pozwalała mu przypominać sobie każdy napisany wiersz. Eklogi i Georgiki pokazują go jako rzymskiego Wordswortha – wnikliwego i bliskiego badacza natury i wiejskiego życia; natomiast dla tła wielu ważnych wydarzeń w Eneidzie, odwiedził specjalnie Cumę; i musiał toczyć każdy ruch bitew w swojej wyobraźni na miejscu. Rzeczywiście, to nieustanne działanie spowodowało jego śmierć. Podczas pobytu w Grecji, w poszukiwaniu lokalnego koloru dla Eneidy, zachorował na gorączkę i wrócił do Włoch z orszakiem cesarza, tylko po to, aby krótko potem umrzeć w Brundisium. Eneida pozostała niedokończona po jego śmierci; zanim zaprezentowałby ją publiczności, zamierzał poświęcić trzy lata na jej poprawianie. Powyższe fakty idą daleko w uzasadnieniu twierdzenia, że „Geniusz to nieskończona zdolność do podejmowania wysiłku”.

Jego dzieła były tak  często używane przez gramatyków i nauczycieli, że krótko po jego śmierci nabrały one charakteru pół-natchnionego, i jest tylko naturalne, że jego poematy były używane do przepowiadania przyszłości poprzez Sortes, praktyki, która trwała prawie do naszych czasów. Mówi się, że śmierć Karola I została mu przepowiedziana przez Lorda Fairfaxa, który używał Sortes Virgiliana, a swoją własną, szybką śmierć przepowiedział za pomocą tych samych środków.

Z powodu nieszkodliwości jego Muzy, oraz dlatego, że uważano go za „chrześcijanina przed Chrystusem”, Wergiliusz nadal zajmował czołowe miejsce wśród poetów po upadku Rzymu i rozpadzie rzymskiej cywilizacji. Wywierając wpływ na Augustyna i Hieronima, pośrednio wpłynął na całe średniowiecze, ale w wielu przypadkach jego wpływ był o wiele bardziej bezpośredni. Alkuin, Teodor i nasz własny Beda czytali, podziwiali i naśladowali go, a oni są tylko pierwszymi z długiej listy pisarzy średniowiecznych (osiągających kulminację w Dante), którzy byli znacznymi dłużnikami barda z Mantui.

Średniowieczna opinia o Wergiliuszu najlepiej jest podsumowana w wierszu z Sekwencji w Mszy św. Piotra (w użyciu do liturgicznej rewizji z 1570 roku), która przedstawia Apostoła

Ad Maronis Mausoleum
Ductus, fundit super eum
Piae rorum lacrimæ.
“Quem te,” inquit, “ redidissem
Si te vivurn invenissem,
Poetarum Maxime.”*

Jest jednak jeszcze inna strona średniowiecznej koncepcji Wergiliusza, która wymaga uwagi. Popularne folklor i romans nie przedstawiają prawdziwej historii poety, ale opowiadają o „życiu Virgiliusa, jego śmierci i wielu cudach, które dokonał za życia za pomocą czarów i nekromancji, dzięki pomocy diabłów piekielnych”. Opowieści opisują, jak uwolnił demona uwięzionego w butelce, „Virgilius stał się bardzo zręczny w praktyce czarnej nauki”. Został przyjacielem cesarza Rzymu (który jest przedstawiony jako typowy książę średniowieczny), stworzył brązowego konnego i psy, aby oczyścić Rzym od nocnych zbirów, zrobił niewygaszalną lampę, zbudował Neapol dosłownie za pomocą magii, zrobił brązową figurę, aby powstrzymać erupcję Wezuwiusza i brązową muchę, aby odstraszyć muchy od Neapolu. Zakochał się w córce sułtana, którą odwiedzał za pomocą mostu powietrza, i w końcu zginął w wypadku podczas próby odmłodzenia się za pomocą magii.

Nie jest bardzo jasne, jak te popularne legendy gromadziły się wokół jego imienia. Wiele z nich zdradza wschodnie pochodzenie, a inne są zniekształceniami klasycznych greckich bajek.

* „Przywożąc go do grobu Wergiliusza, wylał na niego potok świętych łez i powiedział: 'Gdybym znalazł cię żywego, ilebym ci mógł dać, o największy z wszystkich poetów.'”
** „Wczesne angielskie romansy prozatorskie”: redagowane przez Thomsa i Bakera.

Opowieści  o córce sułtana i demonie w butelce przypominają Księgę tysiąca i jednej nocy, podczas gdy próba odmłodzenia się Wergiliusza bardzo przypomina próbę Medei na jej teściu.

Kiedy pamiętamy, że część południowych Włoch była kontrolowana przez cesarzy bizantyjskich aż do średniowiecza, łatwo zrozumieć, jak wschodni kupcy handlujący tam mogli przynieść te historie ze sobą, a stamtąd mogły się one rozprzestrzeniać po całej Europie. To są dobre historie, a średniowieczny opowiadacz historii lubił czynić sławnych ludzi bohaterami swoich opowieści, aby nadać im większe zainteresowanie, co można zobaczyć na takich zbiorach jak Gesta Romanorum. Być może to tłumaczy przemianę łagodnego poety w zręcznego nekromantę.

Z renesansem Wergiliusz znów zyskał należne mu uznanie, a jako poeta zrobił więcej niż ktokolwiek inny, aby ukształtować angielski wiersz, a przez to język angielski. Milton, Dryden, Pope, Thomson, Wordsworth, Keats, Longfellow i Tennyson wykazują silne ślady jego wpływu, a przez nich wszyscy jesteśmy dłużnikami „Łabędzia z Mantui”.

źródło:VIRGIL I OKULTYZM, Autor: THOMAS FOSTER, THE  OCCULT REVIEW December 1930, London