Rafał T. Prinke (2014), Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, 164),
Warszawa: Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów, Polska Akademia Nauk,
PL ISSN: 0077-054X;
ISBN: 978-83-87992-84-2;
895 stron (jedna ilustracja).

Opis produktu

Rafał T. Prinke (2014), Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, 164), Warszawa: Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów, Polska Akademia Nauk, PL ISSN: 0077-054X; ISBN: 978-83-87992-84-2; 895 stron (jedna ilustracja).

Zwodniczy ogród błędów jest pierwszą w polskiej literaturze naukowej systematyczną i krytyczną prezentacją całości piśmiennictwa alchemicznego (wraz z towarzyszącą mu ikonografią) oraz aktualnego stanu badań nad tą specyficzną grupą źródeł. W swym zasadniczym założeniu praca stanowi wprowadzenie do źródłoznawstwa alchemii, poświęcając wiele miejsca kwestiom datacji, autorstwa, autentyczności i pochodzenia poszczególnych tekstów i ilustracji, z uwzględnieniem toczących się wokół nich sporów i polemik, ale wychodzi też daleko poza wąskie rozumienie źródłoznawstwa, nakreślając szerokie tło kontekstów intelektualnych, społecznych, religijnych, a także politycznych i organizacyjnych, w których powstawały. Zakres chronologiczny wyznacza pojawienie się idei transmutacji metali w Chinach i Egipcie około początku naszej ery oraz jej definitywne porzucenie na przełomie XVIII i XIX wieku w Europie Zachodniej i Rosji, a kryterium granic pojęciowych alchemii określa związek owej idei z praktyką laboratoryjną. Piśmiennictwo alchemiczne w przyjętym tu rozumieniu obejmuje przede wszystkim teksty tworzone przez alchemików lub dla alchemików, uwzględniając wszakże niektóre dzieła polemiczne i satyry, jak również źródła faktograficzne.

Podobnego całościowego opracowania nie było dotychczas również w światowej literaturze przedmiotu. Najbliższe takiemu podejściu dzieła obejmowały znacznie węższe zakresy chronologiczno-cywilizacyjne i są już w dużej mierze zdezaktualizowane w rezultacie niezwykle intensywnej aktywności badawczej na tym polu w ciągu ostatniego ćwierćwiecza. Dorobek tego okresu jest dziś powszechnie nazywany „nową historiografią alchemii”, a charakteryzuje się rygorystyczną krytyką źródeł, ich analizą w szerokim kontekście kulturowym (nie tylko chemicznym, jak w tradycji pozytywistycznej) i nade wszystko głębokim szacunkiem dla inteligencji ich autorów. Chociaż nurt ten nie jest w żadnej mierze jednorodny, różnice między najważniejszymi szkołami – anglosaską, niemiecko-austriacką, frankofońską i włoską – są bardzo wyraźne, a nawet w ich ramach pojawiają się fundamentalne wręcz spory metodologiczne, to niewątpliwie stanowi zupełnie nowy etap w dziejach historiografii alchemii. Zwodniczy ogród błędów przedstawia najnowsze ustalenia i wnioski współczesnych badaczy, wskazuje na spory i różnice między nimi, a także odnosi je do dawniejszej historiografii.

Książka stanowi wszechstronne i wiarygodne omówienie źródeł alchemicznych wszystkich tradycji cywilizacyjnych, zgodnie z najnowszym stanem wiedzy (na koniec pierwszego kwartału 2014 r.). Autor nie ogranicza się do prezentacji opinii innych, ale je krytycznie komentuje, przedstawia własne poglądy i obala wiele mitów na temat alchemii.

Zwodniczy ogród błędów to ważne uzupełnienie warsztatu badawczego dla polskich humanistów i powinien się znaleźć na półkach nie tylko historyków nauki, ale również historyków innych specjalności, kulturoznawców, antropologów, religioznawców, filozofów, literaturoznawców czy psychologów głębi.