{"id":7720,"date":"2022-11-17T14:38:41","date_gmt":"2022-11-17T13:38:41","guid":{"rendered":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/?p=7720"},"modified":"2022-11-17T14:41:50","modified_gmt":"2022-11-17T13:41:50","slug":"olsza","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/olsza\/","title":{"rendered":"Olsza"},"content":{"rendered":"

\u2009<\/span>1. Olsza czarna\u00a0(Alnus glutinosa<\/i>\u00a0Gaertn.) oraz olsza szara\u00a0(Alnus incana<\/i>\u00a0Moench.) nie s\u0105 przez lud wyr\u00f3\u017cniane, a tak\u017ce w dawnych glossach staropolskich pod nazwami: olsza, olszyna zupe\u0142nie nie s\u0105 wyodr\u0119bniane. (Rostafi\u0144ski, Symb. I 142).
\n\u2009<\/span>2. Olszyna by\u0142a u\u017cywana do wydobywania barwika. Zw\u0142aszcza kora s\u0142u\u017cy\u0142a do wyrabiania koloru brunatnego, fioletowego i czarnego, kt\u00f3rym barwiono tkaniny w Lubelskiem i Wile\u0144skiem, a pisanki w Ma\u0142opolsce, gdzie lud u\u017cywa tak\u017ce szyszek olchy czarnej do wytwarzania czarnej barwy.
\n\u2009<\/span>3. Olszyn\u0119 otaczaj\u0105 liczne wierzenia i opowie\u015bci. Wedle ludu rzeszowskiego miejsca zaros\u0142e olszyn\u0105 nad rzekami i potokami zamieszkuje diabe\u0142-topielec. Drzewo to odgrywa r\u00f3wnie\u017c rol\u0119 w opowie\u015bciach na temat wsp\u00f3\u0142zawodnictwa diab\u0142a z Bogiem przy stwarzaniu \u015bwiata. Oto wilk stworzony przez Boga albo Bogu na z\u0142o\u015b\u0107 przez diab\u0142a nie da\u0142 si\u0119 o\u017cywi\u0107 na diab\u0142a moc, a dopiero na bo\u017c\u0105 moc o\u017cy\u0142, skoczy\u0142 na diab\u0142a, kt\u00f3ry si\u0119 schroni\u0142 przed nim na olsz\u0119, ale wilk schwyci\u0142 diab\u0142a za pi\u0119t\u0119, a krew z niej rozla\u0142a si\u0119 po drzewie i odt\u0105d olsza ma kor\u0119 czerwon\u0105, a gdy si\u0119 j\u0105 natnie, jakby krwi\u0105 ocieka. (Zbi\u00f3r VI 222). W opowie\u015bci \u0142a\u0144cuckiej zamiast wilka wyst\u0119puje lis. W Wielkopolsce lud opowiada, \u017ce drzewo si\u0119 zaczerwieni\u0142o, gdy diabe\u0142 obi\u0142 sw\u0105 babk\u0119 kijem olszowym. Ko\u0142o Dukli m\u00f3wi\u0105, \u017ce diabe\u0142 uciekaj\u0105c przed \u015bw. Micha\u0142em schroni\u0142 si\u0119 na olch\u0119 i drzewo to odt\u0105d okrwawi\u0142. W Kieleckiem opowie\u015b\u0107 ma t\u0119 form\u0119, \u017ce diabe\u0142 w konkurencji z Bogiem na\u015bladuj\u0105c stworzenie owcy stworzy\u0142 koz\u0119 i ci\u0105gn\u0105\u0142 j\u0105 za ogon do Boga. W drodze urwa\u0142a si\u0119 mu koza, a jucha z urwanego ogona okrwawi\u0142a rosn\u0105ce olchy i odt\u0105d kozy nie maj\u0105 ogon\u00f3w, a olchy maj\u0105 czerwon\u0105 kor\u0119. Zgodnie z tymi opowie\u015bciami posiada olsza pewne specjalne apotropiczne w\u0142a\u015bciwo\u015bci i nale\u017cy do ro\u015blin, kt\u00f3re zatyka si\u0119 na \u015bw. Jana w strzechy lub \u015bciany (Wojew. Pozna\u0144skie, \u0141\u00f3dzkie, Kieleckie, \u015al\u0105skie i cz\u0119\u015b\u0107 Krakowskiego). Zwyczaj znany tak\u017ce na Kujawach. W celach ochronnych zatyka si\u0119 olszyn\u0119 tak\u017ce w zagony j\u0119czmienia (pow. \u0141a\u0144cut, Przemy\u015bl, Wyrzysk), aby krety nie podgryza\u0142y korzeni, albo w pokosy lnu le\u017c\u0105ce na polu, aby uzyska\u0107 dobre wyschni\u0119cie i wybielenie lnu (pow. Gniew), albo pod snopki do zapola, aby uchroni\u0107 zbo\u017ce od szczur\u00f3w i myszy (pow. Pi\u0144cz\u00f3w), albo te\u017c pod sp\u00f3d sterty czy brogu daje si\u0119 li\u015bcie olszyny, aby myszy nie tkn\u0119\u0142y zbo\u017ca (pow. Mo\u015bciska). Czasem w Zielone \u015awi\u0105tki maj\u0105 okna i drzwi ga\u0142\u0119ziami olszy czarnej, kt\u00f3ra odwraca nawa\u0142nice, grady i pioruny (ko\u0142o Tarnowa). Olszyna nale\u017cy czasem do zi\u00f3\u0142 \u015bwi\u0119conych na M.\u00a0B. Zieln\u0105.
\n\u2009<\/span>4. W pow. Tarnobrzeg i Nisko istnieje przekonanie, \u017ce woda przep\u0142ywaj\u0105ca przez korzenie olszyny jest czarna, a ktoby si\u0119 w takiej wodzie k\u0105pa\u0142, b\u0119dzie mia\u0142 czarne cia\u0142o, jak cygan i nie b\u0119dzie chorowa\u0142. (Zbi\u00f3r XIV 214). Dlatego te\u017c przestrzegaj\u0105 przed k\u0105paniem dzieci w odwarze li\u015bci olszowych, gdy\u017c by\u0142yby czarne; wedle przekonania ludowego cyganie w ten spos\u00f3b nadaj\u0105 sobie ciemn\u0105 barw\u0119, a cyganki w tym\u017ce celu k\u0105pi\u0105 porwane dzieci. (Pow. Lublin, Kozienice, Ropczyce, tak\u017ce Reymont w \u201eCh\u0142opach\u201c III 216).
\n\u2009<\/span>Ga\u0142\u0119zie olszowe zerwane w wili\u0119 \u015bw. Jana Chrzciciela i ususzone s\u0142u\u017c\u0105 na Kujawach jako lekarstwo na wrzody i rany. Li\u015bcie olszynowe przyk\u0142ada si\u0119 na rany i skaleczenia (\u0141owickie, Lubelskie, Krakowskie, Wile\u0144skie, Rzeszowskie, Lwowskie, Kieleckie, Stanis\u0142awowskie, Kaszuby). Czasem tak\u017ce obmywa si\u0119 rany i wrzody odwarem z li\u015bci\u00a0olszowych<\/span>\u00a0(Kieleckie). Suszone li\u015bcie olszowe przyk\u0142ada si\u0119 tak\u017ce na puchlin\u0119. W pow. Czarnk\u00f3w stosuje si\u0119 odwar ga\u0142\u0119zi olszowych jako pewnego rodzaju inhalacj\u0119 przeciw b\u00f3lowi gard\u0142a lub z\u0119b\u00f3w. Odwar z szyszek olszowych z cukrem pije si\u0119 jako lek przeciw biegunce. Odwar z li\u015bci olszyny, kt\u00f3r\u0105 majono o\u0142tarze na Bo\u017ce Cia\u0142o, pije si\u0119 na zimnic\u0119 (Ma\u0142opolska). W Wile\u0144skiem doradzaj\u0105 przy ataku febry i\u015b\u0107 do lasu i si\u0105\u015b\u0107 na \u015bwie\u017co zr\u0105banym pniu olszowym, a febra wst\u0105pi do pnia. Lokalnie spotyka si\u0119 przyk\u0142ady stosowania li\u015bci olszowych tak\u017ce w innych chorobach, jak przy cz\u0119\u015bciowym parali\u017cu, przy nabrzmieniu piersi mlekiem, a tak\u017ce bol\u0105ce oczy zakrapiaj\u0105 nalewk\u0105 z szyszek olszowych.
\n\u2009<\/span>W Che\u0142mskiem odwar z m\u0142odych odro\u015bli lub \u015bwi\u0119conych wianuszk\u00f3w uwitych z olszyny stosuje lud jako lekarstwo dla byd\u0142a w czasie panuj\u0105cej zarazy. Parzonymi li\u015b\u0107mi olszyny goi si\u0119 d\u0142ugo j\u0105trz\u0105ce si\u0119 rany u byd\u0142a. W odwarze li\u015bci olszowych i s\u0142omy j\u0119czmiennej macza si\u0119 szmat\u0119 i owija nog\u0119 bydl\u0119ciu choremu na \u201esku\u0142\u0119\u201c czyli chorob\u0119 racic.
\n\u2009<\/span>\u201eWiadomo\u015b\u0107\u201c (1769) zaleca\u0142a li\u015bcie z ros\u0105 zbiera\u0107 i rzuca\u0107 na pod\u0142og\u0119 w celu t\u0119pienia pche\u0142. Podobne przyk\u0142ady mo\u017cnaby przytoczy\u0107 tak\u017ce ze wsp\u00f3\u0142czesnych wierze\u0144 ludowych na Pomorzu.
\n\u2009<\/span>5. Olszyna bywa wspominana bardzo cz\u0119sto w pie\u015bniach tak weselnych, jak powszechnych szczeg\u00f3lnie w Lubelskiem i na Podhalu. W\u015br\u00f3d tych pie\u015bni dawna jest pie\u015b\u0144 zaczynaj\u0105ca si\u0119 od s\u0142\u00f3w \u201eW olszynie ja wo\u0142ki pas\u0142a, w olszynie mnie nocka zasz\u0142a\u201c. (Lud VIII 237).<\/p>\n

powr\u00f3t do spisu tre\u015bci<\/strong><\/em> \"\"<\/a><\/p>\n

 <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

\u20091. Olsza czarna\u00a0(Alnus glutinosa\u00a0Gaertn.) oraz olsza szara\u00a0(Alnus incana\u00a0Moench.) nie s\u0105 przez lud wyr\u00f3\u017cniane, a tak\u017ce w dawnych glossach staropolskich pod nazwami: olsza, olszyna zupe\u0142nie nie s\u0105 wyodr\u0119bniane. (Rostafi\u0144ski, Symb. I 142).<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[2037],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7720"}],"collection":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=7720"}],"version-history":[{"count":2,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7720\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":7727,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7720\/revisions\/7727"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=7720"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=7720"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=7720"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}