\u20091. Buk zwyczajny (Fagus silvatica L.) ro\u015bnie po lasach na dobrej glebie szczeg\u00f3lnie w Polsce po\u0142udniowej i zachodniej. Buk jest drzewem, kt\u00f3re wzbudzi\u0142o wielkie zainteresowanie ze wzgl\u0119du na sw\u00f3j zasi\u0105g. Zw\u0142aszcza w dyskusji nad okre\u015bleniem praojczyzny S\u0142owian zasi\u0105g ten odgrywa du\u017c\u0105 rol\u0119. Z faktu, \u017ce nazwa buku jest zapo\u017cyczeniem germa\u0144skim, wysnuto wniosek, \u017ce go w praojczy\u017anie S\u0142owian nie by\u0142o. A zarazem powsta\u0142a mapka, na kt\u00f3rej zasi\u0119gi buku (Szafer), cisa (Soko\u0142owski), bluszczu (Koczwara) i grabu (Szafer) wyznaczaj\u0105 zamkni\u0119t\u0105 w\u015br\u00f3d tych linij domnieman\u0105 praojczyzn\u0119 S\u0142owian (Czekanowski, Wst\u0119p do historii S\u0142owian 86). Rozmieszczenie nazw miejscowo\u015bci urobionych od nazwy wskazuje, \u017ce linia ta musia\u0142a by\u0107 niegdy\u015b posuni\u0119ta dalej na wsch\u00f3d, a przesun\u0119\u0142a si\u0119 w zwi\u0105zku ze zmianami klimatycznymi w Europie i w Polsce, gdzie r\u00f3wnie\u017c swego czasu buk tworzy\u0142 pi\u0119kne wielkie lasy, kt\u00f3rych szcz\u0105tki ledwie utrzyma\u0142y si\u0119 do dni dzisiejszych. Okre\u015blanie tego zasi\u0119gu na podstawie samych nazw napotyka na pewne trudno\u015bci, gdy\u017c wedle A. Br\u00fccknera S\u0142owianie buk nazywali grabem, a w zwi\u0105zku z tym zasi\u0105g trzebaby okre\u015bla\u0107 nie tylko na podstawie miejscowo\u015bci od s\u0142owa buk, ale i grab. (Kosmos 1928, LIII 44\u201459).
\n2. W polskich glossach \u015bredniowiecznych wspomniany jest nieraz buk jak i jego owoc bukiew. Naog\u00f3\u0142 wzmianki nie s\u0105 zbyt cz\u0119ste, poniewa\u017c nie mia\u0142 on znaczenia w medycynie \u015bredniowiecznej, a tylko w gospodarstwie \u00f3wczesnym odgrywa\u0142 wielk\u0105 rol\u0119, jako pokarm dla nierogacizny (RS I 138). Ale w Ma\u0142opolsce lud spo\u017cywa tak\u017ce bukiew, kt\u00f3ra w kulturze zbierackiej odgrywa\u0142a du\u017c\u0105 rol\u0119, gdy\u017c wyciskano z niej olej, a po wysuszeniu i wy\u0142ugowaniu mielono na m\u0105k\u0119. \u0141ugowanie to jest konieczne ze wzgl\u0119du na szkodliwe sk\u0142adniki, jakie zawiera. (Maurizio 45). Zjedzenie wi\u0119kszej ilo\u015bci bukwi dzia\u0142a odurzaj\u0105co, z czego lud sobie zdaje spraw\u0119. W latach g\u0142odowych jada lud li\u015bcie buku jako kapust\u0119 lub szpinak. (Maurizio 81).
\nW Ma\u0142opolsce z buku wyrabia si\u0119 bardzo ch\u0119tnie sprz\u0119ty domowe (\u017bywiec), oraz narz\u0119dzia gospodarcze, jak grabie, cierlice, sieczkarnie, ko\u0142a itd. (\u0141a\u0144cut). W \u017bywieckiem (S\u00f3l, pow. \u017bywiec) szczapy do o\u015bwietlania izby, tzw. \u201e\u015blajsy\u201c darto dawniej z drzewa bukowego (Orli Lot X 51). Spr\u00f3chnia\u0142ego drzewa bukowego zwanego \u201eczyrem\u201c u\u017cywano do krzesania ognia.
\n3. Z kwitni\u0119cia buk\u00f3w wr\u00f3\u017c\u0105 o zimie. Gdy buki s\u0142abo kwitn\u0105, mrozy b\u0119d\u0105 s\u0142abe, (Pow. Tarnobrzeg, Nisko), a je\u015bli g\u0119sto, to zima b\u0119dzie ci\u0119\u017cka (Pow. Ropczyce). Je\u017celi na \u015bw. Filipa i Jak\u00f3ba (1 maja) rozwijaj\u0105 si\u0119 buki, to na Jak\u00f3ba (25 lipca) b\u0119dzie \u017cniwo i przeciwnie. (Pow. Wieliczka).
\n4. Niekiedy stosuje si\u0119 tak\u017ce w celach leczniczych. Syre\u0144ski (1613) zaleca s\u0142a\u0107 li\u015bcie bukowe z wieprzy\u0144cem (Peucedanum officinale) w pos\u0142anie dziecinne, aby dzieci by\u0142y krzepkie. (Zbi\u00f3r XVIII 74). \u201eWiadomo\u015b\u0107 ciekawa\u201c (1769) zaleca popi\u00f3\u0142 z bukwy ze smalcem przyk\u0142ada\u0107 na biodra w celu leczenia puchliny. (Zbi\u00f3r XVIII 10). Tak\u017ce w Boche\u0144skiem popi\u00f3\u0142 z bukowego drzewa rozpuszcza si\u0119 w wodzie i moczy w niej bol\u0105ce nogi. Bukwy \u0142uszczy si\u0119 i je na apetyt. Na \u015al\u0105sku Cieszy\u0144skim u\u017cywaj\u0105 buku tak\u017ce do czar\u00f3w mi\u0142osnych. W tym celu szuka si\u0119 w lesie buku, kt\u00f3ry ro\u015bnie blisko jod\u0142y tak, \u017ce przy powiewie wiatru o ni\u0105 si\u0119 ociera. Trzeba z tego miejsca, gdzie si\u0119 te drzewa ocieraj\u0105, uskroba\u0107 troch\u0119, spali\u0107 i da\u0107 wypi\u0107 ulubionej osobie, kt\u00f3ra wkr\u00f3tce zap\u0142onie wielk\u0105 mi\u0142o\u015bci\u0105. (Zaranie \u015bl\u0105skie V 154).
\n5. Buk nale\u017cy do drzew szczeg\u00f3lnie wspominanych w pie\u015bni g\u00f3ralskiej, ale tak\u017ce i w innych obszarach Polski (np. w Krakowskiem i na \u015al\u0105sku).<\/p>\n
powr\u00f3t do spisu tre\u015bci<\/strong><\/em> <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" \u20091. Buk zwyczajny (Fagus silvatica L.) ro\u015bnie po lasach na dobrej glebie szczeg\u00f3lnie w Polsce po\u0142udniowej i zachodniej. Buk jest drzewem, kt\u00f3re wzbudzi\u0142o wielkie zainteresowanie ze wzgl\u0119du na sw\u00f3j zasi\u0105g. Zw\u0142aszcza w dyskusji nad okre\u015bleniem praojczyzny S\u0142owian zasi\u0105g ten odgrywa … Czytaj dalej ![\"\"](\"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-content\/uploads\/2022\/10\/images.jpg\")
<\/a><\/p>\n