![\"\"](\"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-content\/uploads\/2020\/05\/o_wolnosci_woli.jpg\")
<\/a>Nasza instalacyja w \u015bwiecie zjawisk, nasze wyst\u0105pienie\u00a0 wpo\u015br\u00f3d si\u0142 przyrody jako samodzielnej si\u0142y duchowej, datuje si\u0119 dopiero od chwili owego pierwszego aktu naszej samowiedzy Od tej chwili jeste\u015bmy obywatelami \u015bwiata. Akt wewn\u0119trzny o kt\u00f3rym mowa, jest aktem naszej samowiedzy, poniewa\u017c wiedzie\u0107 o sobie jest to spostrzega\u0107 r\u00f3\u017cnic\u0119 jaka zachodzi pomi\u0119dzy mn\u0105 a tem co mnie otacza, pomi\u0119dzy tym kt\u00f3ry widzi a tem co jest widziane.\nBez tej przeciwstawno\u015bci niema \u017cycia duchowego, niema w\u0142a\u015bciwej czynno\u015bci duchowej. Dusza nasza jest si\u0142\u0105 r\u00f3wnie bezwiedn\u0105 jak i reszta si\u0142 przyrody, dop\u00f3ki w niej nie ustali si\u0119 owa przeciwstawno\u015b\u0107 dw\u00f3ch \u015bwiat\u00f3w, wewn\u0119trznego i ze\u00adwn\u0119trznego. Chwila w kt\u00f3rej przestajemy przeciwstawia\u0107 wewn\u0119trznej rzeczywisto\u015bci przedmiotowej, nasz\u0105 rzeczywisto\u015b\u0107 wewn\u0119trzn\u0105 podmiotow\u0105, jest chwil\u0105 przej\u015bcia do bez wiedzy.<\/p>\n
Odno\u015bnie do naszego organizmu, punktem centralnym dla obu \u015bwiat\u00f3w jest nasze ja. W niem zbiegaj\u0105 si\u0119 promienie owego ko\u0142a wszechzjawisk, kt\u00f3rego okr\u0105g pozostaje niedo\u015bcig\u0142ym dla naj\u015bmielszej fantazyi. – Czuj\u0119 \u015bwiat\u0142o gwiazdy na milijardy mil odleg\u0142ej od mego oka zar\u00f3wno jak i wra\u017cenie b\u00f3lu w g\u0142\u0119bi w\u0142asnej duszy. Gwiazda nie jest moj\u0105, ale b\u00f3l jest moim. Czy gwiazda zaga\u015bnie, czy nowem \u015bwiat\u0142em za\u00ad b\u0142y\u015bnie, ja czuj\u0119 m\u00f3j b\u00f3l, czuj\u0119 \u017ce nie przesta\u0142em by\u0107 tem ozem by\u0142em. Zmieniaj\u0105c miejsce mog\u0119 zmieni\u0107 wszystkie przedmioty, kt\u00f3re widz\u0119, opr\u00f3cz w\u0142asnego cia\u0142a. Idzie ono za mn\u0105 wsz\u0119dzie gdzie id\u0119 i nie mo\u017ce chodzi\u0107 inaczej. Je\u015bli dotykam przedmiotu zewn\u0119trznego kt\u00f3ry widz\u0119, to czuj\u0119 tyl\u00adko wra\u017cenie oporu id\u0105ce przez r\u0119k\u0119, ale dotykaj\u0105c swojej r\u0119ki, czuj\u0119 zarazem i r\u0119k\u0119 kt\u00f3ra dotyka i r\u0119k\u0119 kt\u00f3ra jest dotkni\u0119t\u0105.<\/p>\n
Wreszcie, do\u015bwiadczam w ka\u017cdej chwili uczu\u0107, kt\u00f3rych nigdy nie wywo\u0142uje sam przedmiot zewn\u0119trzny i kt\u00f3re trwaj\u0105 nie\u00ad zale\u017cnie od wra\u017ce\u0144 zewn\u0119trznych, np. uczucie g\u0142odu, pragnienia, b\u00f3lu wewn\u0119trznego, zm\u0119czenia, i t.p.<\/p>\n
Oto podstawy zmys\u0142owe ustalaj\u0105ce w naszej duszy poczu\u00adcie r\u00f3\u017cnic zachodz\u0105cych pomi\u0119dzy ja i nie ja.<\/p>\n
W znaczeniu powy\u017cszem poj\u0119cie ja obejmuje granice na\u00adszego cia\u0142a, jego powierzchni\u0119. Jest to znaczenie najobszer\u00adniejsze. Kiedy m\u00f3wi\u0119: \u201eby\u0142em wczoraj tam a tam\u201d, to rozu\u00admiem przez siebie ca\u0142y m\u00f3j organizm fizyczny i duchowy. Ale w\u0142adza abstrakcyi, w\u0142adza odrywania jednej tre\u015bci od dru\u00adgiej, pozwala nam nadawa\u0107 temu poj\u0119ciu wi\u0119cej szczeg\u00f3\u0142owe znaczenie. – Kiedy m\u00f3wi\u0119: „by\u0142em zawsz\u0119 uczciwym cz\u0142owie\u00adkiem\u201d to przez siebie nierozumiem mojego cia\u0142a, ale raczej tylko moj\u0105 dusz\u0119. Albo kiedy m\u00f3wi\u0119: „staram si\u0119 pokona\u0107 zm\u0119czenie mego cia\u0142a” –\u00a0 to wyra\u017anie przeciwstawiam moj\u0105\u00a0du\u00adsz\u0119, jako siebie, memu cia\u0142u jako czemu\u015b zewn\u0119trznemu.<\/p>\n
Mog\u0119 nawet w duszy przeciwstawia\u0107 pojedyncze objawy ducho\u00adwe uwa\u017caj\u0105ce jeden z nich za swoje ja. – „Jako ojciec ci\u0119” m\u00f3wi\u0142 Manlius Torquatus do syna, „jako w\u00f3dz skazuj\u0119 ci\u0119 na \u015bmier\u0107.” W pierwszem zdaniu Ja identyfikuje si\u0119 z mi\u00ad\u0142o\u015bci\u0105 ojcowsk\u0105, w drugiem z obowi\u0105zkiem wodza. Nawet chwilowy pop\u0119d mo\u017ce reprezentowa\u0107 nasze ja. \u201eChcesz je\u015b\u0107 ? \u201d – Nie chc\u0119, – albo zreszt\u0105 mog\u0119 skosztowa\u0107.\u201d- Ja chc\u0119 i ja nie chc\u0119 je\u015b\u0107. – Jedno Ja chce co innego a drugie co in\u00adnego, przytem oba mog\u0105 by\u0107 tylko chwilowe, poniewa\u017c w obu tych razach poczucie Ja identyfikuje si\u0119 z pojedynczemi pop\u0119da\u00admi. Nareszcie kiedy m\u00f3wi\u0119 \u017ce „nasze ja jest punktem central\u00adnym dla ca\u0142ego ko\u0142a zjawisk przyrodzonych” to nie oznaczam bli\u017cej co przez to ja rozumiem, wymawiam tylko wyraz, kt\u00f3\u00adry jednak\u017ce przez swoje skojarzenie z przytoczonemi wy\u017cej grupami zjawisk, nie przestaje by\u0107 zrozumia\u0142ym. Nie wymieniam co chc\u0119 w tej chwili przez ja oznaczy\u0107, ale czytelnik przypomina sobie cho\u0107by niejasno faktyczn\u0105 tre\u015b\u0107 tego oderwanego poj\u0119cia i to nam daje mo\u017cno\u015b\u0107 porozumiewania si\u0119 za pomoc\u0105 wyraz\u00f3w symbolizuj\u0105cych pewn\u0105 grup\u0119 uog\u00f3l\u00adnionych zjawisk.<\/p>\n
Tak wi\u0119c mo\u017cemy poj\u0119cie ja uszczupla\u0107, koncentrowa\u0107\u00a0 i odosobnia\u0107 nie tylko od wyobra\u017cenia naszego cia\u0142a, ale nawet od reszty objaw\u00f3w duchowych. – Metafizycy kt\u00f3rym nieraz udaje si\u0119 posuwa\u0107 abstrakcyj\u0119 a\u017c do absurdu, utrzymuj\u0105 na\u00ad wet \u017ce nasze ja jest czem\u015b zupe\u0142nie odr\u0119bnem jeszcze od tych wszystkich zjawisk kt\u00f3re\u015bmy wymienili Ale b\u0119dzie to tylko gra wyraz\u00f3w. Nie mo\u017cna wyobra\u017ca\u0107 sobie, lub mie\u0107 poczucie tego co niema \u017cadnej tre\u015bci. Poj\u0119cie ja jest tylko uog\u00f3lnie\u00adniem, \u0142\u0105cznikiem tysi\u0105ca zjawisk wewn\u0119trznych na podstawie ich wsp\u00f3lnego charakteru, tak jak poj\u0119cie nie ja jest uog\u00f3l\u00adnieniem, \u0142\u0105cznikiem tysi\u0105ca zjawisk zewn\u0119trznych na podsta\u00adwie ich wsp\u00f3lnego charakteru – ale poj\u0119cie i poczucie ja, w oderwaniu od cia\u0142a, w oderwaniu od duszy, od wszelkich my\u015bli,’ uczu\u0107, pop\u0119d\u00f3w, wspomnie\u0144 i nadziei szczeg\u00f3\u0142owych jest tylko wyrazem symbolizuj\u0105cym poj\u0119cie, w kt\u00f3rem wszyst\u00adkie te pojedyncze stany duszy wzajemnie si\u0119 zacieraj\u0105, za\u015b w oderwaniu od tego poj\u0119cia, Ja nie jest ju\u017c niczem, wym\u00f3wi\u0119 wyraz: barwa, to czytelnik wie o co idzie, jakkolwiek w poj\u0119ciu kt\u00f3re ten wyraz symbolizuje wszystkie szczeg\u00f3\u0142owe barwy wzajemnie si\u0119 zlewaj\u0105 i zacieraj\u0105 – lecz gdybym ze\u00ad chcia\u0142 utrzymywa\u0107 \u017ce barwa ma byt rzeczywisty w oderwaniu od wszystkich kolor\u00f3w, nie doszliby\u015bmy nigdy do \u0142adu. Poj\u0119cie jest jak widzieli\u015bmy zmiennem co do szczeg\u00f3\u00ad\u0142owej tre\u015bci, niemniej jednak pozostaje ono stale \u015brodkowym punktem naszych wyobra\u017ce\u0144. Jedno i drugie nietrudno wyt\u0142\u00f3maczy\u0107. Poj\u0119cie ja jest zmiennem poniewa\u017c w \u017cyciu naszej duszy co chwila inny utw\u00f3r duchowy przyw\u0142aszcza sobie przo\u00addownictwo w zakresie pozosta\u0142ych: co chwila o czem innem my\u015blimy, co innego czujemy a tem samem i czego innego po\u00ad \u017c\u0105damy.<\/p>\n
Poczucie jest zmiennem poniewa\u017c inne wra\u017cenia sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 na nie gdy jestem zdr\u00f3w, inne gdy jestem chory, inne gdy jestem dzieckiem, m\u0142odzie\u0144cem lub starcem, inne gdy jestem g\u0142odny, zm\u0119czony, \u015bpi\u0105cy lub przej\u0119ty nami\u0119tno\u00ad\u015bci\u0105. S\u0105 wypadki kt\u00f3re nas w jednej chwili czyni\u0105 niepodo\u00adbnymi do siebie. Niemniej jednak poj\u0119cie i poczucie ja jest trwa\u0142em, po\u00adniewa\u017c wra\u017cenia kt\u00f3re si\u0119 na nie sk\u0142adaj\u0105 s\u0105 bezustanne. Dop\u00f3ki \u017cyj\u0119 i mam \u015bwiadomo\u015b\u0107 musz\u0119 czu\u0107 swoje cia\u0142o i cho\u0107bym na nic nie zwraca\u0142 uwagi, wra\u017cenia od sk\u00f3ry, mi\u0119\u00ad\u00a0 \u015bni i wn\u0119trzno\u015bci nie przestaj\u0105 dochodzi\u0107 do m\u00f3zgu, a przerwa\u00adnie ich zawiesza objaw samo wiedzy. W tej chwili wystarcza nam fakt do\u015bwiadczalny \u017ce poj\u0119\u00adcie i poczucie ja zrodzone pierwotnie na gruncie r\u00f3\u017cno\u00adrodno\u015bci wra\u017ce\u0144 zewn\u0119trznych z wra\u017ceniami wewn\u0119trznemi, w miar\u0119 rozwoju umys\u0142owego stopniowo si\u0119 uduchownia, po\u00adzwalaj\u0105c nam nie tylko odr\u00f3\u017cni\u0107 nasz organizm od \u015bwiata\u00ad zewn\u0119trznego, ale tak\u017ce nasz\u0105 dusz\u0119 od naszego organizmu, nasze my\u015bli od naszej duszy, nasz\u0105 my\u015bl o danej my\u015bli od niej sa\u00admej. Si\u0142a i jasno\u015b\u0107 tego rozr\u00f3\u017cnienia jest miar\u0105 rozwoju na\u00ad szych w\u0142adz duchowych. Pot\u0119ga umys\u0142u polega na stopnio\u00adwym wzro\u015bcie w\u0142adzy odczuwania najdelikatniejszych r\u00f3\u017cnic, bez zboczenia z zakresu zjawisk na pole pustej<\/p>\n
Mamy wi\u0119c dwa bieguny zjawisk; przed nami – materyja, w nas – duch.<\/p>\n
Oddzia\u0142ywanie materyi na ducha za po\u015brednictwem ner\u00ad w\u00f3w czucia nazywamy wra\u017ceniem. Oddzia\u0142ywanie ducha za materyj\u0119 na po\u015brednictwem ner\u00adw\u00f3w ruchu nazywamy czynem.<\/p>\n
\u015awiat nam daje wra\u017cenia, my mu dajemy czyny. – Pr\u0105d do\u015brodkowy dosi\u0119ga swego celu w ognisku \u015bwiadomo\u015bci, w po\u00adczuciu ja – pr\u0105d od\u015brodkowy rozprasza swe objawy w bez\u00admiarze zjawisk.<\/p>\n
Siedliskiem poczucia Ja jest m\u00f3zg. Drog\u0105 do m\u00f3zgu s\u0105 nerwy czucia, drog\u0105 od m\u00f3zgu -nerwy ruchu. Innych komunikacyj ze \u015bwiatem zewn\u0119trznym niema. Duch kt\u00f3remu by ode\u00adbrano nerwy czucia i nerwy ruchu, je\u015bliby istnia\u0142 sam w sobie, przesta\u0142by istnie\u0107 dla nas.<\/p>\n
Ale nerwy czucia nie s\u0105 bezpo\u015brednio wystawione na dzia\u0142anie \u015bwiata zewn\u0119trznego, podobnie jak nerwy ruchu nie \u00admog\u0105 bezpo\u015brednio objawia\u0107 ludzkiej woli. Najdelikatniejsze koniuszczki nerw\u00f3w czucia rozga\u0142\u0119ziaj\u0105 si\u0119 w tkankach wra\u017cliwych, w sk\u00f3rze i przeobra\u017conych z niej organach, zwanych organami zmys\u0142\u00f3w. Samym nerwem optycznym przy najzdrowszym m\u00f3zgu nie mo\u017cna widzie\u0107, sa\u00admym nerwem akustycznym s\u0142ysze\u0107 i t. p. bez po\u015brednictwa odpowiednich organ\u00f3w.<\/p>\n
Podobnie\u017c sam nerw ruchu nie mo\u017ce da\u0107 objawu woli; on tylko przelewa swe podra\u017cnienie na w\u0142\u00f3kna mi\u0119\u015bniowe, kt\u00f3re kurcz\u0105c si\u0119 wprawiaj\u0105 w ruch ko\u015bci lub b\u0142ony, do kt\u00f3rych si\u0119 przyczepiaj\u0105, a tem samem i ca\u0142e cz\u0142onki jak np. r\u0119ka, z\u0142o\u017cone z tych element\u00f3w Ca\u0142a nasza zewn\u0119trzna dzia\u0142alno\u015b\u0107 jest ru\u00adchem mi\u0119\u015bni.<\/p>\n
Chodzenie, pisanie, m\u00f3wienie, wyraz twarzy i t. p. s\u0105 ru\u00adchem mi\u0119\u015bniowym wywo\u0142anym przez po\u015brednictwo nerw\u00f3w ru\u00adchu id\u0105cych od m\u00f3zgowia. Nie jeste\u015bmy w stanie wyra\u017ca\u0107 na\u00adszej woli inaczej jak przez ruchy mi\u0119\u015bniowe. Nawet wyraz oczu jest niemo\u017cliwym bez odpowiedniego uk\u0142adu powiek a wi\u0119c ruch\u00f3w. Wra\u017cenia pochodz\u0105ce od przedmiot\u00f3w le\u017c\u0105cych zewn\u0105trz naszego cia\u0142a lub na jego powierzchni nazywamy wra\u017ceniami zewn\u0119trznemi, pochodz\u0105ce za\u015b z wn\u0119trza cia\u0142a (jak np. wra\u017ce\u00ad nie g\u0142odu) nazywamy wra\u017ceniami wewn\u0119trznemi. Jedne i dru\u00adgie a\u017ceby doj\u015b\u0107 do m\u00f3zgu potrzebuj\u0105 na to nerw\u00f3w czucia, kt\u00f3re mog\u0105 przewodzi\u0107 pr\u0105dy tylko w kierunku do\u015brodkowym. Wra\u017cenia zewn\u0119trzne czy wewn\u0119trzne doszed\u0142szy do m\u00f3zgu mog\u0105 si\u0119 sta\u0107 \u015bwiadomemi. M\u00f3wi\u0119 „mog\u0105” nie za\u015b \u201estaj\u0105 si\u0119\u201c poniewa\u017c tysi\u0105ce wra\u017ce\u0144 dochodz\u0105cych do m\u00f3zgu nie dochodz\u0105 jednak do \u015bwiadomo\u015bci. Niezaprzeczony uwagi wystarczy dla uprzytomnienia tej prawdy, \u017ce a\u017ceby dane wra\u017cenie sta\u0142o si\u0119 \u015bwiadomem potrzebny jest pewien warunek wewn\u0119trzny obok innych zewn\u0119trznych. Tym warunkiem wewn\u0119trznym jest, je\u015bli si\u0119 tak wolno wyrazi\u0107, zetkni\u0119cie danego wra\u017cenia z po\u00adczuciem ja, wytworzonem przez inne wra\u017cenia, i tylko skombinowanie si\u0119 tych dw\u00f3ch r\u00f3\u017cnorodnych pierwiastk\u00f3w mo\u017ce wyrodzi\u0107 akt rozr\u00f3\u017cnienia, akt \u015bwiadomo\u015bci. Je\u015bli wra\u017cenie zewn\u0119trzne przewa\u017ca, to wytworzy si\u0119 akt \u015bwiadomo\u015bci objektywnej, je\u015bli pierwiastek wewn\u0119trzny przewa\u017ca, to wytworzy si\u0119 akt samowiedzy.<\/p>\n
Ka\u017cde wra\u017cenie wbiegaj\u0105c do m\u00f3zgu, do owego zbiorni\u00ad ka wra\u017ce\u0144, zastaje tam pewien stan \u017cywotno\u015bci od kt\u00f3rego za\u00ad le\u017cy los jaki je spotka i zmiany jakie wywo\u0142a w\u00a0wewn\u0119trz\u00adnej lub zewn\u0119trznej pracy ducha.<\/p>\n
Je\u015bli dzia\u0142alno\u015b\u0107 m\u00f3zgu jest u\u015bpion\u0105, krew zbyt s\u0142abo do\u00ad p\u0142ywa, to wra\u017cenie na taki grunt padaj\u0105ce pozostanie bez skutku; op\u00f3r sparali\u017cowanych chwilowo tkanek b\u0119dzie za sil\u00adnym a\u017ceby dane wra\u017cenie nie wyczerpa\u0142o na nim swej si\u0142y ruchu jak\u0105 z sob\u0105 przynios\u0142o, i pozostanie jak by\u0142o nie\u015bwiadomem. Je\u015bli przeciwnie m\u00f3zg jest czynnym, je\u015bli krew z tlenem nap\u0142ywa w dostatecznej ilo\u015bci a dzia\u0142alno\u015b\u0107 tkanek sprowadza szybsz\u0105 odnow\u0119 materyi, je\u015bli fale wyobra\u017ce\u0144 i uczu\u0107 s\u0105 w pe\u0142ni dzia\u0142ania w\u00f3wczas wbiegaj\u0105ce do m\u00f3zgu wra\u017cenie mo\u00ad\u017ce si\u0119 sta\u0107 \u015bwiadomem. M\u00f3wi\u0119 jeszcze \u201emo\u017ce” poniewa\u017c i taki grunt upad\u0142szy, dane wra\u017cenie niestanie si\u0119 \u015bwiadomem, je\u00ad\u015bli natrafi na przeciwny pr\u0105d psychiczny i nie b\u0119dzie do\u015b\u0107 silnem a\u017ceby go pokona\u0107 i przedrze\u0107 si\u0119 do poczucia ja, dop\u00f3ki si\u0119 za\u015b te dwa pierwiastki nie skojarz\u0105 dop\u00f3ty nie nast\u0105pi akt poczucia r\u00f3\u017cnicy, dop\u00f3ty dane wra\u017cenie pozostanie nie\u015bwiadomem.<\/p>\n
Wra\u017cenie kt\u00f3re si\u0119 sta\u0142o \u015bwiadomem wchodzi w sk\u0142ad naszej duszy. Mo\u017ce ono zapa\u015b\u0107 na nowo w bez wiedz\u0119 i znowu by\u0107 powo\u0142anem do \u015bwiadomo\u015bci, ale zawsze nie przestaje by\u0107 si\u0142\u0105 kt\u00f3r\u0105 \u015bwiat zewn\u0119trzny z\u0142o\u017cy\u0142 duszy w depozycie. Ta\u00adkich wra\u017ce\u0144 tysi\u0105ce odbieramy codziennie. Tym sposobem m\u00f3zg staje si\u0119 zbiornikiem i kondensatorem niezmiernej pot\u0119gi utajonej, pot\u0119gi kt\u00f3ra uczuciem obejmuje ludzko\u015b\u0107, my\u015bl\u0105 odkrywa nowe \u015bwiaty, czynem panuje nad przyrod\u0105, Wra\u017cenie \u015bwiadome staje si\u0119 wyobra\u017ceniem.<\/p>\n
Je\u015bli od przedmiotu zewn\u0119trznego promienie \u015bwiat\u0142a padaj\u0105 w moje oko, to na siatk\u00f3wce (*) tworzy si\u0119 obraz tego przedmio\u00adtu, lecz obraz ten jest jeszcze tylko fotograficznem odbiciem danego przedmiotu w miniaturze. Dopiero gdy podra\u017cnione tym obrazem odpowiednie w\u0142\u00f3kienka nerwu wzrokowego prze\u00ad nios\u0105 cz\u0105stkowe wra\u017cenia barw i \u015bwiat\u0142a do samego m\u00f3zgu i tam wra\u017cenia te zostan\u0105 przez poczucie ja uj\u0119te, wra\u017cenia kt\u00f3re by\u0142y obrazem w oku, staj\u0105 si\u0119 w m\u00f3zgu wyobra\u017ceniem. Podobnie\u017c \u015bwiadomie uj\u0119te wra\u017cenie d\u017awi\u0119ku staje si\u0119 wyo\u00adbra\u017ceniem d\u017awi\u0119ku, wra\u017cenie zapachu wyobra\u017ceniem zapachu i t.p. W ka\u017cdej chwili w duszy naszej ustala si\u0119 tysi\u0105ce wyobra\u017ce\u0144 otaczaj\u0105cych nas przedmiot\u00f3w. Ale wyobra\u017cenia te pozostaj\u0105 dla nas oboj\u0119tnemi, nie budz\u0105c \u017cadnego szczeg\u00f3lnego zaj\u0119cia. Tak np. id\u0105c ulic\u0105, widz\u0119 tysi\u0105ce kamieni kt\u00f3rych wyobra\u017cenie tworzy si\u0119 w moim umy\u015ble ile razy tylko na nie spojrz\u0119, ale tre\u015b\u0107 tych wyobra\u017ce\u0144 pozostaje dla mnie najzupe\u0142niej obok<\/p>\n
(*) Siatk\u00f3wka (retina) jest b\u0142onk\u0105 wy\u015bcie\u0142aj\u0105c\u0105 g\u0142\u0105b oka, w kt\u00f3rej rozga\u0142\u0119ziaj\u0105 si\u0119 najdrobniejsze koniuszczki nerwu wzrokowego przewo\u00addz\u0105ce wra\u017cenie do m\u00f3zgu.<\/p>\n
Wszystko mi jedno ile tam by\u0142o tych kamieni, jaki ka\u017cdy z nich mia\u0142 kszta\u0142t, jaka. barw\u0119, gdzie \u0142e\u017ca\u0142 ten a gdzie \u00f3w. Patrzy\u0142em na nie i wyobra\u017ca\u0142em je sobie w danej chwili, ale te wyobra\u017cenia szczeg\u00f3\u0142owe nie budzi\u0142y we mnie najmniej\u00adszego zaj\u0119cia, ani mi si\u0119 podoba\u0142y ani nie podoba\u0142y. Takie ujmowanie przedmiotu ze wzgl\u0119du na samo jego istnienie, zowie si\u0119 w\u0142a\u015bciwem wyobra\u017caniem.<\/p>\n
Wyobra\u017cam sobie \u017ce w tej chwili kamienie te le\u017c\u0105 tak jak w\u00f3wczas, wyobra\u017cam sobie \u017ce je\u015bli ich jest tysi\u0105c to gdy\u00ad by do nich doda\u0107 drugie tyle, by\u0142oby ich dwa tysi\u0105ce,\u00ad wyobra\u017cam sobie \u017ce dwie linije r\u00f3wnoleg\u0142e nigdy si\u0119 z sob\u0105 nie przetn\u0105, \u017ce w tej chwili zapewne ju\u017c latarnie pogaszono na mie\u015bcie, \u017ce wiadomo\u015bci z Kochinchiny, kt\u00f3re wyczyta\u0142em w ga\u00adzecie mog\u0105 by\u0107 prawdziwe, \u017ce o dwa kroki przede mn\u0105 jest \u015bciana po kt\u00f3rej chodzi mucha. Wszystko to b\u0119dzie tylko uj\u0119ciem faktu ze wzgl\u0119du na samo jego istnienie, czyli uj\u0119cie prawdy objektywnej wyobra\u017ceniem. Wyobra\u017canie jest odbi\u00adjaniem si\u0119 zewn\u0119trzno\u015bci w naszym umy\u015ble. Odgrywamy w tym razie po prostu rol\u0119 zwierciad\u0142a kt\u00f3re z r\u00f3wn\u0105 oboj\u0119tno\u015bci\u0105 odtwarza w sobie obrazy najwspanialsze i najwstr\u0119tniejsze. Lecz przypu\u015b\u0107my \u017ce id\u0105c ulic\u0105, potkn\u0105\u0142em si\u0119 o jeden z owych kamieni i silnie st\u0142uk\u0142em nog\u0119. W skutek st\u0142uczenia dobiega do m\u00f3zgu wra\u017cenie b\u00f3lu. Wra\u017cenie to stawszy si\u0119 \u015bwiadomem rodzi wyobra\u017cenie b\u00f3lu lecz w tem wyobra\u017ceniu przedmiot zewn\u0119trzny kamie\u0144; nie ze wzgl\u0119du na samo jego istnienie ale przeciwnie tylko ze wzgl\u0119du na skutek tego jego istnienia dla mnie, t. j. jak w danym razie, ze wzgl\u0119du na st\u0142uczenie o kt\u00f3re mnie przyprawi\u0142. Takie uj\u0119cie oddzia\u0142ywania objektywnego ze wzgl\u0119du na nasz\u0105 istot\u0119, zowie si\u0119 \u00a0uczuwaniem i jako uczucie przestaje by\u0107 oboj\u0119tnem i staje si\u0119 przyjemnem lub nie przyjemnem. Uczuwam, to znaczy \u017ce to co ujmuj\u0119 \u015bwiadomie podoba mi si\u0119 lub nie podoba, sprzyja lub nie sprzyja, budzi wstr\u0119t \u0142ub upodobanie mniej lub wi\u0119cej silne ale nigdy<\/p>\n
Zatem uczuciem nazywamy \u015bwiadomo\u015b\u0107 przyjemnego lub i przykrego stanu naszej istoty. O ile wyobra\u017cenie prowadzi nas do uj\u0119cia prawdy nieza\u00adle\u017cnie od tego czy ona odpowiada lub nie, naszym upodoba\u00adniom, o tyle uczucie prowadzi nas do uj\u0119cia prawdy, wy\u0142\u0105cznie ze wzgl\u0119du na to czy ona odpowiada lub nie, naszej organizacyi, naszym upodobaniom. Zatem wyobra\u017ca nie jest natury objektywnej uczuwanie za\u015b natury subjektywnej. W pierwszem nie chodzi nam o nas, lecz o przedmiot, w drugiem nie chodzi nam o przedmiot lecz o nas samych, (np. wyobra\u017cam sobie szpilk\u0119, czuj\u0119 uk\u0142\u00f3cie szpilki).<\/p>\n
Ale w jednym i drugim razie nasz udzia\u0142 w ujmowaniu wra\u017ce\u0144 jest przewa\u017cnie bierny; w pierwszym razie przedmiot narzuca mi si\u0119 sam przez si\u0119 jako byt objektywny, w drugim razie byt objektywny narzuca mi sw\u00f3j wp\u0142yw na mnie Ja w obu razach jestem tylko \u015bwiadomem i czuj\u0105cem zwierciad\u0142em, kt\u00f3re odbija to co przed niem stawi\u0105.<\/p>\n
Lecz te wyobra\u017cenia kt\u00f3re si\u0119 w nas wytworzy\u0142y, te uczu\u00adcia kt\u00f3re\u015bmy do\u015bwiadczyli, nie gin\u0105 w naszej duszy wraz z przedmiotem kt\u00f3ry je wywo\u0142a\u0142. Jak dyjament wystawiony przez pewien czas na dzia\u0142anie \u015bwiat\u0142a, potem \u015bwieci w ciemno\u00ad\u015bci, tak m\u00f3zg nasz wystawiony przez pewien czas na dzia\u0142anie wra\u017ce\u0144, p\u00f3\u017aniej odtwarza je chocia\u017c pobudka wywo\u0142uj\u0105ca tako\u00ad we istnie\u0107 przesta\u0142a. Te wyobra\u017cenia i uczucia jak ju\u017c\u00a0wspo\u00admnia\u0142em, s\u0105 naszym arsena\u0142em duchowym, wi\u0119cej jeszcze, s\u0105 nasz\u0105 armij\u0105 duchow\u0105 gotow\u0105 w ka\u017cdej chwili wyst\u0105pi\u0107 do wal\u00adki. Do\u015bwiadczenie jest poborem duchowym dla naszego or\u00adganizmu; ka\u017cdy przybywaj\u0105cy rekrut poddaje si\u0119 istniej\u0105cemu ju\u017c porz\u0105dkowi, zalicza si\u0119 do pewnej kategoryi na mocy sko\u00adjarzenia podobie\u0144stw i je\u015bli przechodzi w stan spoczynku, to w ka\u017cdym razie na dany apel \u015bwiadomo\u015bci na nowo wyst\u0105pi\u0107 mo\u017ce do dzia\u0142ania. W stanie czuwania armija ta ma swego wodza, swoj\u0105 my\u015bl przewodni\u0105 oko\u0142o kt\u00f3rej skupiaj\u0105 si\u0119 inne, kt\u00f3ra im nadaje swoj\u0105 barw\u0119 i dzia\u0142aniu celowemu przewodniczy.<\/p>\n
Tak wi\u0119c wyobra\u017cenia nasze i uczucia mog\u0105 przej\u015b\u0107 w stan czynny.<\/p>\n
Stan czynny wyobra\u017ce\u0144 zowie si\u0119 my\u015bleniem, je\u015bli mu przewodniczy jedno wyobra\u017cenie panuj\u0105ce => zowie si\u0119 marzeniem je\u015bli tej sp\u00f3jni duchowej brakuje i pierwsze lepsze wyo\u00adbra\u017cenie przyw\u0142aszcza sobie chwilowo przewag\u0119, a\u017ceby znowu ust\u0105pi\u0107 miejsca przy poczuciu ja innym przyw\u0142aszczycielom nap\u0142ywaj\u0105cym bez \u0142adu i sk\u0142adu. Marzenie jest rozprz\u0119\u017ce\u00adniem karno\u015bci duchowej, jest wa\u0142\u0119saniem si\u0119 maruder\u00f3w, bez dow\u00f3dztwa, bez porz\u0105dku i harmonii. S\u0105 to dwie najog\u00f3lniejsze formy w jakich przejawia si\u0119 dzia\u0142alno\u015b\u0107 wyobra\u017ce\u0144.<\/p>\n
Stan czynny uczu\u0107 daje wi\u0119cej skomplikowane objawy, o ile \u017ce w nich wyst\u0119puje pierwiastek przyjemno\u015bci lub przy\u00adkro\u015bci a to w najr\u00f3\u017cnorodniejszym stopniu. Podstaw\u0105 dzia\u0142al\u00adno\u015bci uczu\u0107 jest w\u0142a\u015bnie ich dwulicowo\u015b\u0107, ich strona przyjem\u00adna t. j. zadawalniaj\u0105ca nasze potrzeby i strona nieprzy\u00adjemna sprzeciwiaj\u0105ca si\u0119 tym potrzebom. Pierwsza z na\u00adtury rzeczy oddzia\u0142ywa na \u017cywotno\u015b\u0107 organizmu zgodnie z jego ustrojem lub obecnym nastrojem i o\u017cywia takowy utrzy\u00admuj\u0105c si\u0119 na jego gruncie druga przeciwnie zawieraj\u0105c w so\u00adbie pierwiastki sprzeczne z \u017cywotno\u015bci\u0105 organizmu w og\u00f3le lub obecnym jej nastrojem, narusza j\u0105 a tem samem budzi przeciw sobie reakcyj\u0119. I ta to okoliczno\u015b\u0107 jest punktem wyj\u015bcia dla wszelkiej naszej dzia\u0142alno\u015bci: usuwa\u0107 wra\u017cenia przykre, poddawa\u0107 si\u0119 przyjemnym- oto d\u0105\u017cenie powszechne obejmu\u00adj\u0105ce wszystkie nasze d\u0105\u017cenia szczeg\u00f3\u0142owe. Jak tkanka materyjalna organizmu przyswaja sobie chciwie pierwiastki po\u017cy\u00adwne jej odpowiednie, pomijaj\u0105c a nawet oddzia\u0142ywaj\u0105c prze\u00adciw odczynnikom przeciwnym jej \u017cywotno\u015bci, tak tkanka du\u00adchowa naszych wyobra\u017ce\u0144 i uczu\u0107 przyswaja sobie pierwiastki duchowe jej odpowiednie, sprzyjaj\u0105ce, z pomini\u0119ciem a nawet siln\u0105 reakcyj\u0105 przeciw odczynnikom moralnym kt\u00f3re tej we\u00adwn\u0119trznej harmonii szkodz\u0105, kt\u00f3re t\u0119 nasz\u0105 tkank\u0119 duchow\u0105 szarpi\u0105 i niszcz\u0105.<\/p>\n
Uczucia przechodz\u0105ce w stan czynny staj\u0105 si\u0119 pragmieniami. Przyk\u0142adem takiego uczucia przechodz\u0105cego w stany jest np. uczucie g\u0142odu. G\u0142\u00f3d jest ju\u017c o tyle pop\u0119dem o ile uczuciem, jest pragnieniem. Pragnienie jeszcze nie koniecznie poci\u0105ga za sob\u0105 dzia\u0142anie; mo\u017cna wiele rzeczy pragn\u0105\u0107 a je\u00addnak nie domaga\u0107 si\u0119 ich, mo\u017cna czu\u0107 pragnienie g\u0142odu a je\u00addnak nie stara\u0107 si\u0119 zaspokoi\u0107 go. Dopiero w pewnym stopniu nat\u0119\u017cenia pragnienie przechodzi w rzeczywisty pop\u0119d do dzia\u00ad\u0142ania i taki pop\u0119d jest przeobra\u017conem uczuciem, uczuciem dynamicznem.\u00a0 Tym sposobem dzia\u0142alno\u015b\u0107 uczu\u0107 staje si\u0119 dzia\u00ad\u0142alno\u015bci\u0105 pop\u0119d\u00f3w stanowi\u0105cych ze swej strony podstaw\u0119 obja\u00adwu trzeciej w\u0142adzy duszy, w\u0142adzy ivoli. Dzia\u0142alno\u015b\u0107 wewn\u0119trz\u00adna, wytworzywszy postanowienie woli, mo\u017ce si\u0119 przenie\u015b\u0107 na nerwy ruchu, pobudzi\u0107 mi\u0119\u015bnie i sta\u0107 si\u0119 czynem. Oto w najog\u00f3lniejszych zarysach rozw\u00f3j naszych w\u0142adz duchowych. Wra\u017cenia staj\u0105 si\u0119 wyobra\u017ceniami, kt\u00f3re mog\u0105 przej\u015b\u0107 w uczucia, uczucia staj\u0105 si\u0119 pragnieniami, kt\u00f3re mog\u0105 przej\u015b\u0107 w pop\u0119dy, pop\u0119dy staj\u0105 si\u0119 wol\u0105, kt\u00f3ra mo\u017ce przej\u015b\u0107 w czyny.<\/p>\n
Czyny nasze s\u0105 d\u0142ugiem kt\u00f3ry sp\u0142acamy \u015bwiatu a kt\u00f3ry zaci\u0105gn\u0119li\u015bmy w formie wra\u017ce\u0144. Ruch bezwiedny kt\u00f3ry sta\u0142 si\u0119 si\u0142\u0105 \u015bwiadom\u0105 w duszy naszej – wraca do stanu bezwiedne\u00ad go w czynach. Ale w tych czynach spoczywa zakl\u0119ta tre\u015b\u0107 duchowa czyn jest krystalizacyj\u0105 wyobra\u017ce\u0144 i uczu\u0107. Odda\u00ad jemy naturze to co\u015bmy od niej wzi\u0119li, ale oddajemy nie w tej postaci w jakiej je nam da\u0142a, lecz w tej w jak\u0105 je nasz organizm przyoblek\u0142. Pod tym wzgl\u0119dem organizm jest form\u0105 w kt\u00f3r\u0105 \u015bwiat zewn\u0119trzny wlewa materyja\u0142 do odcisku.<\/p>\n
Forma uk\u0142ada cz\u0105steczki przyp\u0142ywaj\u0105cego materyja\u0142u wed\u0142ug swej wewn\u0119trznej przyrody i wyciska na nim swoje pi\u0119tno. Doskona\u0142o\u015b\u0107 odlewu zale\u017cy od doskona\u0142o\u015bci i sta\u0142o\u015bci for\u00admy – doskona\u0142o\u015b\u0107 czyn\u00f3w zale\u017cy od doskona\u0142o\u015bci i sta\u0142o\u015bci na\u00adszego charakteru.<\/p>\n
Ale nie ka\u017cdemu dano by\u0107 ow\u0105 form\u0105 stalow\u0105 wydaj\u0105c\u0105 pos\u0105gowe czyny. Ulepieni z kruchej gliny, rzadko wypalonej do\u015bwiadczeniem, pozwalamy wra\u017ceniom zewn\u0119trznym ulepia\u0107 si\u0119 i modelowa\u0107 wed\u0142ug nacisku chwilowych Wra\u017cenia i okoliczno\u015bci robi\u0105 z nas co chc\u0105, i cz\u0119stokro\u0107 zdobywamy si\u0119 ledwie na taki op\u00f3r, jaki stawia glina garnca\u00adrzowi\u00a0 a jak\u017ce daleko od takiego oporu do samodzielno\u015bci!<\/p>\n
Zakres naszych czyn\u00f3w, a obszerniej m\u00f3wi\u0105c zakres na\u00ad szych ruch\u00f3w zaczyna si\u0119 tam gdzie ruch natury martwej a ko\u0144czy si\u0119 tam gdzie ruch natury zwierz\u0119cej nie dosi\u0119ga. Przedstawienie owej drabiny naszych czyn\u00f3w opartej, o ziemi\u0119 a si\u0119gaj\u0105cej niebios\u00f3w, przedstawienie tego stopniowe\u00adgo uduchowniania si\u0119 naszej dzia\u0142alno\u015bci znajdzie czytelnik w nast\u0119puj\u0105cym rozdziale.<\/p>\n
\u017ar\u00f3d\u0142o: „O wolno\u015bci woli” – rozdzia\u0142 I, Julian Ochorowicz, Warszawa 1871<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
TEORYJA WOLI. ROZDZIA\u0141 I. Psychologiczne podstawy objawu woli. Ca\u0142e nasze \u017cycie duchowe spoczywa na jednym zasadni\u00ad czym fakcie. Bez niego umys\u0142owy, uczuciowy i moralny rozw\u00f3j naszej duszy by\u0142by niemo\u017cebnym. Tym zasadniczym faktem jest rozr\u00f3\u017cnienie siebie od tego co nas otacza … Czytaj dalej