Wszystkich seans\u00f3w by\u0142o 17, w kt\u00f3rych brali udzia\u0142 wszyscy panowie, wyj\u0105wszy mnie, kt\u00f3rym uczestniczy\u0142 tylko od 9. do 15. seansu, w\u0142\u0105cznie. Przypuszczam , \u017ce czytelnicy ciekawiby byli dowiedzie\u0107 si\u0119 czego\u015b przedewszystkiem o samej\u00a0 Eusapii Paladino. W\u0142asno\u015bci jej medyalne odkry\u0142 ju\u017c przed 16 laty niejaki p. Damiani z Florencyi. Odbywa\u0142 on w Londynie seanse, z medyum, nazwiskiem Williams, i tam dowiedzia\u0142 si\u0119, \u017ce w Neapolu znajdzie r\u00f3wnie\u017c medyum. Przybywszy tam \u017ce, zas\u0142ysza\u0142 o domu, w kt\u00f3rym mia\u0142y si\u0119 ukazywa\u0107 duchy – i tam w\u0142a\u015bnie znalaz\u0142 Eusapi\u0119. Dopiero po kilku latach dowiedzia\u0142 si\u0119 o niej tak\u017ce Chiaia, zamieszka\u0142y w Neapolu, i od o\u015bmiu ju\u017c lat zu\u017cywa czas i pieni\u0105dze na to niewdzi\u0119czne zadanie, aby znale\u017a\u0107 uznanie dla medyum, wykszta\u0142conego przez si\u0119.<\/p>\n
Eusapia, je st to bardzo nie wielka, ale proporcyonalnie zbudowana, \u017cywa W \u0142oszka, w wieku 35 lat, nie maj\u0105ca szkolnego wykszta\u0142cenia. Jest zam\u0119\u017cna, ale bezdzietna, przyczem mo\u017cna wspomnie\u0107 dla jej charakterystyki, \u017ce adoptowa\u0142a dwie sieroty. W normalnym stanie m\u00f3wi ona w neapolita\u0144skim dyalekcie, za to poprawn\u0105 w\u0142oszczyzn\u0105, kiedy jest w transie. W jej zachowaniu si\u0119 niema nic takiego, co mog\u0142oby da\u0107 jakikolwiek pow\u00f3d do podejrze\u0144; przeciwnie, obstaje ona sama cz\u0119sto za \u015brodkami, kt\u00f3re wzmacniaj\u0105 tylko dowodow\u0105 si\u0142\u0119 zjawisk. Dosz\u0142y niestety do jej wiadomo\u015bci zaczepki dziennikarskie, kt\u00f3rych by\u0142a przedmiotem. W p\u0142yn\u0119\u0142o to oczywi\u015bcie najszkodliwiej na seans, miany w tym samym dniu, kt\u00f3ry \u0142zy jej cz\u0119sto przerywa\u0142y, podobnie\u017c na inne seanse, poniewa\u017c urozmaicanie i wzmo\u017cenie przez nas \u015brodk\u00f3w ostro\u017cno\u015bci t\u0142umaczy\u0142a sobie jako podejrzenia, wzbudzone w nas owemi zaczepkami. Psychiczny stan medyum nie by\u0142 zatem zbyt sprzyjaj\u0105cym dla seans\u00f3w, i je\u017celi pomimo to rezultat by\u0142 wog\u00f3le zupe\u0142nie zadawalaj\u0105cym, to przemawia to za wybitn\u0105 si\u0142\u0105 medyaln\u0105 Eusapii.<\/p>\n
Odbywali\u015bmy nasze seanse co dnia, wieczorem od godz. 9 – 12., w prywatnem mieszkaniu Dra Finzrego, w kt\u00f3rem przynajmniej wszystko to by\u0142o przygotowanem, co tylko da\u0142o si\u0119 przewidzie\u0107, jako konieczne. Mieli\u015bmy ap arat do nag\u0142ego wytworzenia \u015bwiat\u0142a magnezyowego, trzy aparaty fotograficzne, kt\u00f3re, ustawione w r\u00f3\u017cnych punktach pokoju, mog\u0142y dostarczy\u0107 fotografii, uzupe\u0142niaj\u0105cych si\u0119 stereoskopicznie, mieli\u015bmy wag\u0119 i kartony, powleczone warstw\u0105 siarkanu wapnia. Chcieli\u015bmy o ile mo\u017cno\u015bci, unika\u0107 seans\u00f3w w ciemno\u015bci (Dunkelsitzung), a poniewa\u017c w pokoju urz\u0105dzone by\u0142y lampki elektryczne, przeto wedle potrzeby mogli\u015bmy u\u017cywa\u0107 albo tych\u017ce, albo \u015bwiec, lub wreszcie latarni, zaopatrzonej przytem w szybki o trzech kolorach – czerwonym, niebieskim i bia\u0142ym.<\/p>\n
Umawiali\u015bmy si\u0119 co do eksperyment\u00f3w przewa\u017cnie jeszcze przed rozpocz\u0119ciem seansu, ale cz\u0119sto zmieniali\u015bmy plan w porozumieniu z Johnem) \u201educhem kontroluj\u0105cym .\u201c Z Johnem porozumiewali\u015bmy si\u0119 za pomoc\u0105 puka\u0144, kt\u00f3re wyra\u017anie dawa\u0142y si\u0119 s\u0142ysze\u0107 w stole, i kt\u00f3rych liczba ustalon\u0105 by\u0142a na oznaczenie pewnych odpowiedzi. Przy d\u0142u\u017cszych komunikacyach puka\u0142a noga od sto\u0142u, podnosz\u0105c si\u0119 i opadaj\u0105c n a pod\u0142og\u0119 – podczas gdy jeden z uczestnik\u00f3w wymawia\u0142 kolejno litery alfabetu. Cz\u0119sto te\u017c m\u00f3wi\u0142 John do nas przez medyum, i to w jego stanie normalnym, przyczem – jak nam si\u0119 zdawa\u0142o – u\u017cywa\u0142 suggestyi, ale te\u017c cz\u0119sto wprawia\u0142 go w trans (sen magnetyczny) – co poznawali\u015bmy po oczach wywr\u00f3conych w s\u0142up\u00a0 przyczem Eusapia m\u00f3wi\u0142a owym zduszonym g\u0142osem, kt\u00f3ry opisa\u0142 by\u0142 ju\u017c stary Psellus.<\/p>\n
W ten spos\u00f3b przerywane by\u0142y cz\u0119sto nasze rozmowy – przez niewidzialn\u0105 inteligency\u0119, kt\u00f3ra zda\u0142a si\u0119 by\u0107 nieustannym \u015bwiadkiem wszystkiego, co si\u0119 dzia\u0142o w czasie seansu przerywane by\u0142y<\/p>\n
\n*) Imi\u0119 angielskie, odpow. naszemu Jan. (Przyp. t\u0142um,)<\/p>\n<\/blockquote>\n
przez \u201etak\u201c , lub \u201enie \u201c , lub te\u017c \u017c\u0105dano zgaszenia \u015bwiate\u0142 itd. Znaczn\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 czasu, mianowicie przy o\u015bwietleniu, zu\u017cyli\u015bmy na sprawdzenie ruch\u00f3w i podnosze\u0144 sto\u0142u – bez widocznych wp\u0142yw\u00f3w zewn\u0119trznej si\u0142y. U\u017cywali\u015bmy w tym celu zwyk\u0142ego sto\u0142u, d\u0142ugo\u015bci 1,10 m., szeroko\u015bci 0,70 m., wysoko\u015bci 0,80 m., wa\u017c\u0105cego 8 kg. Zwykle siedzieli\u015bmy wszyscy w ko\u0142o sto\u0142u, trzymaj\u0105c si\u0119 za r\u0119ce. Medyum siedzia\u0142o przy w\u0119\u017cszej kraw\u0119dzi sto\u0142u. R\u0119ce jego trzymali s\u0105siedzi, stopy za\u015b przyciskali w\u0142asnemi stopami, i po wi\u0119kszej
\ncz\u0119\u015bci trzyma\u0142 jeszcze jeden z s\u0105siad\u00f3w r\u0119k\u0119 na kolanach medyum. Poniewa\u017c wykluczonem w ten spos\u00f3b by\u0142o u\u017cycie mechanicznej si\u0142y przez Eusapi\u0119, przeto mogli\u015bmy niewidzialnej sile dzia\u0142aj\u0105cej u\u0142atwi\u0107 zadanie, przytwierdzaj\u0105c czasami do n\u00f3g sto\u0142u rolki. Poruszenia sto\u0142u w bok na jakie 20 cm. w prawo i w lewo skonstatowa\u0107 mogli\u015bmy nawet w\u00f3wczas, skoro, jak tylko spotrzegli\u015bmy pierwsze oznaki ruchu, podnie\u015bli\u015bmy ca\u0142y \u0142a\u0144cuch r\u0105k w g\u00f3r\u0119. Inny \u015brodek uniemo\u017cliwienia Eusapii mechanicznego wp\u0142ywu polega\u0142 na takiem urz\u0105dzeniu: K\u0142adli\u015bmy na st\u00f3\u0142 trzy kule, wielko\u015bci bilardowych, a na nich desk\u0119 42 X 32 cm., na kt\u00f3r\u0105 medyum k\u0142ad\u0142o swe r\u0119ce. W ten spos\u00f3b wp\u0142ywom mechanicznym podlega\u0107 mog\u0142a deska, ale st\u00f3\u0142 w \u017caden spos\u00f3b. A jednak podnosi\u0142 on si\u0119 w g\u00f3r\u0119 po stronie medyum. W skutek ewentualnego nacisku r\u0105k medyum mog\u0142a si\u0119 by\u0142a co najwy\u017cej unie\u015b\u0107 przeciwleg\u0142a strona sto\u0142u.<\/p>\n
Inna pr\u00f3ba polega\u0142a na tern, \u017ce opatrzyli\u015bmy rzeczon\u0105 desk\u0119 rolkami. Medyum k\u0142ad\u0142o na niej swe d\u0142onie, a my w powietrzu tworzyli\u015bmy \u0142a\u0144cuch r\u0105k. Przytem albo st\u00f3\u0142 z desk\u0105 unosi\u0142 si\u0119 w g\u00f3r\u0119, lub te\u017c porusza\u0142y si\u0119 one w przeciwnych sobie kierunkach. Przy wszystkich tych do\u015bwiadczeniach kontrolowali\u015bmy ustawicznie nogi medyum. Horyzontalne unoszenie si\u0119 sto\u0142u zwykle mia\u0142o miejsce przy \u015bwietle \u015bwiecy, kt\u00f3re wzmacniano nadto w chwili fotografowania \u015bwiat\u0142em magnezyowem. Zjawisko nie zmieni\u0142o si\u0119 te\u017c, kiedy dwaj \u015bwiadkowie, siedz\u0105c na ziemi po obu stronach medyum, zblizka obserwowali nogi sto\u0142u. Uniesienie si\u0119 w\u0119\u017cszej strony sto\u0142u po stronie medyum na jakie obserwowali\u015bmy przy pe\u0142nem \u015bwietle. Atoli najznaczniejsze uniesienie si\u0119 ca\u0142ego sto\u0142u nast\u0119powa\u0142o\u00a0 w ciemno\u015bci, przyczem jeden z obecnych trzyma\u0142 r\u0119kam i stopy medyum, kt\u00f3re ponadto by\u0142y skr\u0119powane, a ko\u0144ce wi\u0119z\u00f3w przypiecz\u0119towane do pod\u0142ogi. i akie horyzontalne unoszenia si\u0119 sto\u0142u wynosi\u0142y przeci\u0119tnie 30 do 40 cm. wysoko\u015bci i utrzymywa\u0142y si\u0119 przez czas oko\u0142o jednej sekundy, co wystarcza\u0142o do wrytworzenia fotografii, poczem st\u00f3\u0142 opada\u0142 z ha\u0142asem r\u00f3wnocze\u015bnie na wszystkie cztery nogi. Zar\u00f3wno fotografie, ja k i bezpo\u015brednia obserwacya przekonywa\u0142y nas o istotnem podnoszeniu si\u0119 sto\u0142u w powietrze, co utrzyma\u0142o si\u0119 pewnego razu dosy\u0107 d\u0142ugo naw et przy \u015bwietle elektrycznem.<\/p>\n
\u017be si\u0142a wywo\u0142uj\u0105ca zjawisko, kt\u00f3ra mog\u0142a by\u0107 naw et si\u0142\u0105 mi\u0119\u015bni, przynajmniej w cz\u0119\u015bci pochodzi\u0142a od medyum, zdradza\u0142o si\u0119 w zachowaniu si\u0119 Eusapii. Z chwil\u0105 rozpocz\u0119cia si\u0119 waha\u0144, b\u0119d\u0105cych w st\u0119pem do raptownego cz\u0119sto podniesienia si\u0119 sto\u0142u, poczyna\u0142a ona w zdycha\u0107, ramiona i r\u0119ce wi\u0142y si\u0119 konwulsyjnie, a rysy twarzy wyd\u0142u\u017ca\u0142y si\u0119, co wszystko ustawa\u0142o w chwili, kiedy st\u00f3\u0142 opad\u0142. Mo\u017cna zatem powiedzie\u0107, \u017ce fakt unoszenia si\u0119 sto\u0142u bez mechanicznego wp\u0142ywu medyum skonstatowan o w spos\u00f3b, wykluczaj\u0105cy wszelkie zarzuty .<\/p>\n
Niejeden czytelnik m\u00f3g\u0142by w prawdzie mniema\u0107, \u017ce w nioski, daj\u0105ce si\u0119 wysnu\u0107 z tego faktu n a korzy\u015b\u0107 spirytyzmu, zbyt s\u0105 nieznacz\u0105ce, a\u017ceby si\u0119 op\u0142aca\u0142o zu\u017cywa\u0107 na to tyle czasu, ile my go zu\u017cyli\u015bmy. Ale tym czasem tak nie jest. We\u017amy cho\u0107by nie wiem jakiego sceptyka, kt\u00f3ry by si\u0119 jednak przekona\u0142 przy tych do\u015bwiadczeniach o istotnem unoszeniu si\u0119 sto\u0142u bez wyp\u0142yw\u00f3w mechanicznych, to musia\u0142by on przedewszystkiemn a nasze zapytanie,\u00a0 czy by\u0142a tu czynn\u0105 jaka\u015b si\u0142a, odpowiedzie\u0107 twierdz\u0105co; albowiem wszelkie zjawisko wym aga przy czyny.\u00a0 Je\u017celi\u00a0 nast\u0119pnie zapytamy, czy ta si\u0142a, mog\u0105ca przezwyci\u0119\u017cy\u0107 si\u0142\u0119 ci\u0119\u017cko\u015bci, znan\u0105 je jest nauce, to musi on temu zaprzeczy\u0107.<\/p>\n
Za to znowu musia\u0142by potwierdzi\u0107 to, \u017ce nieznana ta si\u0142a\u00a0 jak w og\u00f3le wszystkie si\u0142y natury – mo\u017ce przetworzy\u0107 si\u0119 na r\u00f3wnowa\u017cne ilo\u015bci innych si\u0142, zar\u00f3wno znanych, jak i znowu – nieznanych . Ale tern samem sceptyk ten zosta\u0142by przyparty do muru; je\u017celi bowiem uzna on si\u0142\u0119 nie znana nauce, a mog\u0105ca przeistoczy\u0107 si\u0119 w inn\u0105 znan\u0105 lub nieznan\u0105 si\u0142\u0119, to musi on uzna\u0107 przynajmniej mo\u017cliwo\u015b\u0107 istnienia ca\u0142ego i nie daj\u0105cego si\u0119 okre\u015bli\u0107 szeregu\u00a0 niepoj\u0119tych zjawisk, a takie zjaw iska wychodz\u0105 na jaw w\u0142a\u015bnie w spirytyzmie. Sceptyk ten musi zatem zrzec si\u0119 apriorycznej negacyi, przy kt\u00f3rej obstawa\u0107 m\u00f3g\u0142by ju\u017c tylko kosztem logiki. Inne do\u015bwiadczenie w celu dowiedzenia si\u0142y pokonywuj\u0105cej i modyfikuj\u0105cej si\u0142\u0119 ci\u0119\u017cko\u015bci, urz\u0105dzono za pomoc\u0105 wagi, na kt\u00f3rej ustawiono sto\u0142ek, a na nim usiad\u0142o medyum.<\/p>\n
Miano przytem konstatowa\u0107 zmiany na wadze. Po\u0142\u0105czono wag\u0119 ze sztyftem, kt\u00f3rego koniec dotyka\u0142 aparatu notuj\u0105cego, mianowicie szyby stoj\u0105cej, poczernionej sadz\u0105, kt\u00f3ra, skoro aparat nakr\u0119cono, niby zegar, wykonywa\u0142a na osi poziomej pe\u0142ny obr\u00f3t w przeci\u0105gu jakich\u015b czterech minut. Przy tern rysowa\u0142 koniec sztyftu bia\u0142e linie na okopconej szybie, a linie te, odst\u0119puj\u0105c od linii ko\u0142owej, wykazywa\u0142y zmiany, zasz\u0142e w wadze. Mogli\u015bmy stwierdzi\u0107 zmniejszenie si\u0119 wagi o 10 kg., tudzie\u017c zwi\u0119kszenie si\u0119 o 1 do 2 kg.<\/p>\n
Musz\u0119 jednak przyzna\u0107, \u017ce\u00a0 jak to wykaza\u0142y nasze pr\u00f3by\u00a0 mo\u017cna by\u0142o wprawi\u0107 w ruch wag\u0119, w staj\u0105c na niej ze sto\u0142ka. Medyum nie zrobi\u0142o tego w \u017cadnym wypadku, ale mimo to zast\u0105pili\u015bmy t\u0119 sta\u0142\u0105 wag\u0119 przez wag\u0119 wisz\u0105c\u0105 w rusztowaniu. Na to jednakowo\u017c nie znale\u017ali\u015bmy w\u0142a\u015bciwego zrozumienia u Johna, kt\u00f3ry najpierw podnosi\u0142 na wag\u0119 ci\u0119\u017carki, le\u017c\u0105ce na pod\u0142odze, potem przesuwa\u0142 ci\u0119\u017carek, wisz\u0105cy na belce u wagi, s\u0142owem nie w pad\u0142 na nasze zamiary. Nale\u017cy tu r\u00f3wnie\u017c eksperyment, przy kt\u00f3rym sto\u0142ek razem z siedz\u0105cem na nim medyum uniesiony zosta\u0142 na st\u00f3\u0142. Mia\u0142o to jednak miejsce jedynie w ciemno\u015bci, tak \u017ce dow\u00f3d polega wy\u0142\u0105cznie na \u015bwiadectwie s\u0105siad\u00f3w medyum, kt\u00f3rzy nie wypuszczali jego r\u0105k ze swoich i z kt\u00f3rych jeden skonstatowa\u0142 naw et unoszenie si\u0119 medyum, pozosta\u0142ego ze sto\u0142ka, ponad sto\u0142em, w ten spos\u00f3b, \u017ce przesuwa\u0142 r\u0119k\u0119 pomi\u0119dzy nogam i medyum a sto\u0142em. John zwr\u00f3ci\u0142 przytem nasz\u0105 uwag\u0119 na kataleptyczny stan medyum; potem zni\u00f3s\u0142 medyum znowu na d\u00f3\u0142, podczas gdy sto\u0142ek pozosta\u0142 na stole. Teorya spirytyzm u \u017c\u0105da wykazania si\u0142, niepochodz\u0105cych od medyum, wykazania inteligentnej istoty, nieidentycznej z medyum, posiadaj\u0105cej ludzk\u0105 organizacy\u0119. Dowodu takiego dostarczaj\u0105 materyalizacye, ale te w ograniczonej jedynie mierze zachodzi\u0142y na naszych seansach. Za materyalizacy\u0119 g\u0142owy m\u00f3g\u0142 jeden z uczestnik\u00f3w, Schiaparelli, r\u0119czy\u0107 tylko do pewnego stopnia, poniewa\u017c tylko w ciemno\u015bci i tylko za pomoc\u0105 wra\u017ce\u0144 dotykowych m\u00f3g\u0142 wnosi\u0107 o istnieniu g\u0142owy o jakie\u015b 30 cm. ponad sto\u0142em. Szcz\u0119\u015bliwsi byli\u015bmy w stosunku do materyalizacyi r\u0105k, a mianowicie przy jednym seansie, kiedy medyum siedzia\u0142o przed ciemn\u0105 ny\u017c\u0105, utworzona z zas\u0142on. Obie po\u0142owy zas\u0142ony spada\u0142y mu wprawdzie po plecach a\u017c do pod\u0142ogi, ale g\u0142owa, r\u0119ce, kolana i stopy medyum pozosta\u0142y wolne.<\/p>\n
Gabinet, tj. cz\u0119\u015b\u0107 pokoju zamkni\u0119ta zas\u0142on\u0105, mia\u0142a wprawdzie drzwi od zewn\u0105trz, ale te by\u0142y zamkni\u0119te i zalepione. Niezale\u017cnie od tego r\u0119ce medyum trzymane by\u0142y ci\u0105gle przez s\u0105siad\u00f3w i spoczywa\u0142y albo na stole, albo te\u017c na kolanach medyum. Latarnia na stole, wok\u00f3\u0142 kt\u00f3rego tworzyli\u015bmy \u0142a\u0144cuch, rzuca\u0142a \u015bwiat\u0142o, wystarczaj\u0105ce do obserwowania zjawisk. By\u0142y to w cz\u0119\u015bci takie, kt\u00f3re kaza\u0142y wnosi\u0107 o istnieniu niewidzialnej r\u0119ki, np. je\u017celi zas\u0142ona wyd\u0119\u0142a si\u0119 w stron\u0119 medyum, albo je\u015bli s\u0105siedzi czuli dotkni\u0119cia na nogach i plecach, przyczem dawa\u0142y si\u0119 nieraz s\u0142ysze\u0107 g\u0142o\u015bne uderzenia, albo je\u015bli zas\u0142ona silnie by\u0142a w strz\u0105san\u0105. Sto\u0142ki s\u0105siad\u00f3w, jak by chwycone jedn\u0105 r\u0119k\u0105, ci\u0105gni\u0119to w ty\u0142, wraz z ci\u0119\u017carom siedz\u0105cych na nich: Schiaparelliego i mnie. Je\u017celi kt\u00f3ry\u015b z nas k\u0142ad\u0142 r\u0119k\u0119 na zas\u0142onie, to czu\u0142 za ni\u0105 ruchomy op\u00f3r, jak by obcej r\u0119ki. Wyra\u017aniej m\u00f3wi\u0142 dotyk o obecno\u015bci r\u0119ki przy ko\u0144cu tego\u017c w\u0142a\u015bnie seansu: kiedy bowiem,\u00a0 m\u00f3wi\u0105c: \u201eDobranoc, John!” wsun\u0105\u0142em r\u0119k\u0119 za zas\u0142on\u0119, potrz\u0105\u015bni\u0119to mi j\u0105 silnie; podobnie\u017c sta\u0142o si\u0119, kiedy jeszcze kilku pan\u00f3w to samo zrobi\u0142o. Na innych seansach, jak tu na Aweniam, mo\u017cna by\u0142o stwierdzi\u0107 dzia\u0142alno\u015b\u0107 zmateryalizowanych r\u0105k pomimo zupe\u0142nej ciemno\u015bci. Dotkni\u0119cia nast\u0119powa\u0142y w\u00f3wczas niezwykle cz\u0119sto, naw et na \u017cyczenie, jeszcze niewypowiedziane i to w odleg\u0142o\u015bci 1 do 2 m. od od medyum. Dawa\u0142y si\u0119 s\u0142ysze\u0107 silne uderzania w st\u00f3\u0142, a \u017ce pochodzi\u0142y one od pi\u0119\u015bci, o tem sam si\u0119 przekona\u0142em. Mianowicie u\u017cywali\u015bmy przy ciemnicy na sensach karton\u00f3w, pow leczonych \u015bwietln\u0105 mas\u0105, kt\u00f3re le\u017ca\u0142y b\u0105d\u017a na stole, b\u0105d\u017a te\u017c wisia\u0142y na \u015bcianach. Z tego blasku, jak r\u00f3wnie\u017c z blasku od okien, kt\u00f3rych okienice nie by\u0142y przymkni\u0119te, wy\u0142ania\u0142y si\u0119 zjawiska, widoczne dla uczestnik\u00f3w wed\u0142ug miejsc, kt\u00f3re zajmowali. W ten spos\u00f3b widzia\u0142em np. opuszczaj\u0105c\u0105 si\u0119 z \u015bwietlnego kartonu na st\u00f3\u0142 r\u0119k\u0119 z\u00a0wyci\u0105gni\u0119tymi\u00a0 palcami, kt\u00f3ra by\u0142a\u00a0 znacznie wi\u0119ksz\u0105, ni\u017c reka medyum, potem widzia\u0142em r\u0105czk\u0119 dzieci\u0119c\u0105, r\u00f3wnie\u017c wypr\u0119\u017con\u0105. Innym razem spostrzeg\u0142em, jak rami\u0119 z pi\u0119\u015bci\u0105, wy\u0142oniwszy si\u0119 z blask u od okna, uderzy\u0142o potem w st\u00f3\u0142. Ca\u0142a sytuacya dowodzi\u0142a, \u017ce medyum nie mog\u0142o by\u0107 sprawc\u0105 tego; medyum bowiem siedzia\u0142o przy wa\u017ckiej kraw\u0119dzi sto\u0142u, na prawo odemnie, a lew\u0105 jego r\u0119k\u0119 trzyma\u0142em w swej prawej.<\/p>\n
Tym czasem rami\u0119 i r\u0119ka pojawi\u0142y si\u0119 po mej lewej stronie i to prostopadle do d\u0142ugo\u015bci sto\u0142u. Je\u017celi przyjmiemy, \u017ce z\u0142udzeniem by\u0142o trzymanie r\u0119ki medyum prze\u017ceranie, to w tak im razie medyum m usia\u0142o b y mie\u0107 rami\u0119 na 2 m. d\u0142ugie, przytem od \u0142okcia do r\u0119ki normalne, a\u017ceby w te n spos\u00f3b mog\u0142o przesun\u0105\u0107 si\u0119 za memi plecami i uderzy\u0107 w st\u00f3\u0142.<\/p>\n
Ale i inne zaj\u015bcia kaza\u0142y wnosi\u0107 o dzia\u0142alno\u015bci \u00a0obcej r\u0119ki, np, to, \u017ce wyci\u0105gni\u0119to mi chusteczk\u0119 z prawej kieszeni surduta i wetkni\u0119to w lew\u0105 r\u0119k\u0119,\u00a0 albo to, \u017ce uderzano\u00a0nas dosy\u0107 silnie w plecy. Takie trzy uderzenia w plecy otrzyma\u0142em raz zamiast zwyk\u0142ych uderze\u0144 w st\u00f3\u0142, jako twierdz\u0105c\u0105 odpowied\u017a na zapytanie, kt\u00f3re postawiono.<\/p>\n
A\u017ceby od tych zjawisk w ciemno\u015bci wr\u00f3ci\u0107 do seansu w \u015bwietle (Liehtsitzung), na kt\u00f3rym medyum siedzia\u0142o przed zas\u0142on\u0105, to i tutaj zachodzi\u0142y wypadki, ka\u017c\u0105ce wnioskowa\u0107 o niewidzialnej r\u0119ce. Kiedy Aksakow wetkn\u0105\u0142 poza zas\u0142on\u0119 o\u0142\u00f3wek, kt\u00f3ry nast\u0119pnie wypu\u015bci\u0142 z r\u0119ki, to ten\u017ce nie upad\u0142 na ziemi\u0119, ale odrzucony zosta\u0142 na nasz st\u00f3\u0142. Innym razem wetkni\u0119to Aksakowowi w r\u0119k\u0119 poprzez szpar\u0119 i w zas\u0142onie niski sto\u0142eczek, kt\u00f3ry przedtem poza si\u0119 postawiono.<\/p>\n
Ale wreszcie, na wspomnianym seansie, sta\u0142a si\u0119 czynna r\u0119ka widoczn\u0105, i to dosy\u0107 cz\u0119sto, szczeg\u00f3lnie w szparze, gdzie oba skrzyd\u0142a zas\u0142ony, spadaj\u0105c po obu stronach g\u0142owy medyum, tworzy\u0142y wysoki tr\u00f3jk\u0105t. Pewnego razu po\u0142o\u017cy\u0142a si\u0119 zamkni\u0119ta r\u0105czka dzieci\u0119ca na g\u0142owie medyum i otworzy\u0142a si\u0119 nast\u0119pnie, podnosz\u0105c paluszki, tak \u017ce mogli\u015bmy dok\u0142adnie widzie\u0107 d\u0142o\u0144. Medyum nigdy jeszcze dot\u0105d nie usi\u0142owa\u0142o, ani te\u017c w p\u00f3\u017aniejszych seansach, usadowi\u0107 si\u0119 przed zas\u0142oni\u0119t\u0105 cz\u0119\u015bci\u0105 pokoju, dlatego te\u017c by\u0142o ciekawe, zobaczy\u0107 samo raz tak \u0105 r\u0119k\u0119. Ale kiedy si\u0119 teraz odwr\u00f3ci\u0142o w tym zamiarze, uszczypni\u0119cie w policzek pouczy\u0142o je, \u017ce John nie \u017cyczy sobie tego. R\u00f3wnie\u017c, kiedy Schiaparelli, aby m\u00f3c lepiej obserwowa\u0107 dan\u0105 r\u0119k\u0119, rozszerzy\u0142 szpar\u0119 mi\u0119dzy zas\u0142onami, r\u0119ka ta przejecha\u0142a drapi\u0105c, po jego w\u0142asnej. Niech\u0119\u0107 t\u0119 ku zbyt dok\u0142adnej obserwacyi, cz\u0119sto ju\u017c wspominan\u0105 przy seansach spirytystycznych, mo\u017cna by sobie tem wyt\u0142umaczy\u0107, \u017ce ludzkie oko, z kt\u00f3rego, jak wiadomo, wychodz\u0105 promienie magnetyczne, by\u0107 mo\u017ce\u00a0 dzia\u0142a parali\u017cuj\u0105co, podobnie, jak spojrzenie w\u0119\u017ca na p taka, albo \u201emai ocello\u201c u W\u0142och\u00f3w, kt\u00f3rzy takiemu spojrzeniu przypisuj\u0105 szkodliwy magnetyzm. Atoli trudniej wyt\u0142umaczy\u0107 niech\u0119\u0107 objawiaj\u0105c\u0105 si\u0119 ju\u017c wobec milcz\u0105cego i napr\u0119\u017conego oczekiwania. S\u0142yszeli\u015bmy niejednokrotnie na naszych seansach pukania, kt\u00f3rym odpowiadaj\u0105ce litery i wyrazy \u017c\u0105da\u0142y od nas o\u017cywionej, wzajemnej rozmowy. Wobec zjawiska widzialnej r\u0119ki ma sceptycyzm zawsze jeszcze zarzut halucynacyi. Dlatego te\u017c od dawna ju\u017c starano si\u0119 o dalsze dowody realno\u015bci zmateryalizowanych r\u0105k i u\u017cywano w tym celu r\u00f3\u017cnych \u015brodk\u00f3w: odcisk\u00f3w r\u0119ki na okopconym papierze lub w glinie, odlew\u00f3w gipsowych w formach z parafiny, wreszcie fotografii tych\u017ce\u00a0 r\u0105k.\u00a0 I my r\u00f3wnie\u017c pr\u00f3bowali\u015bmy tych do\u015bwiadcze\u0144, ale z niewydatnym wynikiem.<\/p>\n
Na jednym seansie po\u0142o\u017cyli\u015bmy na st\u00f3\u0142 okopcony papier, atoli nie otrzymali\u015bmy odcisku ca\u0142ej d\u0142oni, lecz tylko odcisk ko\u0144c\u00f3w pi\u0119ciu palc\u00f3w i cz\u0119\u015bci krzu\u015bca kciukowego. Kiedy wypowiedzia\u0142em \u017cyczenie, aby dotkni\u0119to mego policzka poczernion\u0105 r\u0119k\u0105, nie zosta\u0142o ono spe\u0142nione, ale dotkni\u0119to si\u0119 mej lewej r\u0119ki, kt\u00f3ra potem przy \u015bwietle okaza\u0142a si\u0119 r\u00f3wnie\u017c poczernion\u0105. Zbytecznem by\u0142oby m\u00f3wi\u0107\u00a0 o tem, \u017ce r\u0119ce medyum, kt\u00f3re ponadto bez przerwy by\u0142y trzymane, okazywa\u0142y si\u0119 czystemi, skoro\u015bmy je bezpo\u015brednio po takich do\u015bwiadczeniach badali. R\u00f3wnie\u017c pr\u00f3ba otrzymania odcisk\u00f3w w glinie nie wypad\u0142a zupe\u0142nie zadawalaj\u0105co. W gabinecie, przed kt\u00f3rym siedzia\u0142o medyum, postawiono misk\u0119 z glin\u0105. John uskar\u017ca\u0142 si\u0119 jednak (przez usta medyum), \u017ce glina jest zbyt twarda. Usi\u0142owa\u0142 on wprawdzie wcisn\u0105\u0107 w glin\u0119 bokiem sw\u0105 g\u0142ow\u0119, ale znale\u017ali\u015bmy
\njedynie niezupe\u0142ne i bardzo s\u0142abe odbicie ucha. Zdaje si\u0119 naw et, \u017ce Johna zirytowa\u0142a twardo\u015b\u0107 gliny; albowiem zamiast odcisku r\u0119ki znale\u017ali\u015bmy w glinie g\u0142\u0119bokie bruzdy, w wygl\u0105daj\u0105ce, jakby je wyryto palcam i i paznogciam i, z kt\u00f3rych p\u00f3\u017aniej zrobiono odlew gipsowy. Wyja\u015bni\u0142o nam to zaj\u015bcie, zasz\u0142e chwil\u0119 przedtem , tj. rzucenie przez szpar\u0119 w zas\u0142onie zbitej grudki gliny na st\u00f3\u0142. \u015alady za\u015b paznogci zdradza\u0142y dosy\u0107 wyra\u017anie, \u017ce r\u0119ka, \u017c\u0142obi\u0105ca bruzdy, owini\u0119t\u0105 by\u0142a w chusteczk\u0119. M\u00f3wi\u0119 za\u015b o tern, poniewa\u017c \u0142\u0105cz\u0119 to z tem, \u017ce przed\u00a0 chwil\u0105 r\u0119ka, kt\u00f3ra ukaza\u0142a si\u0119 w szparze, trzyma\u0142a chusteczk\u0119 i potrz\u0105sa\u0142a ni\u0105 tu i tam, co te\u017c dopiero\u00a0 teraz zrozumieli\u015bmy. Ani medyum, ani \u017cadnemu z nas nie brakowa\u0142o chusteczki, kt\u00f3rej pochodzenie pozostaje zatem niewyja\u015bnionem. Mo\u017cna by zatem przypuszcza\u0107, \u017ce gwa\u0142towne wciskanie si\u0119 w glin\u0119 mog\u0142oby, wobec znanej solidarno\u015bci pomi\u0119dzy duchem (Phantom ) a medyum, przenie\u015b\u0107 materyalne \u015blady na r\u0119ce medyum ; \u017ce John stara\u0142 si\u0119 tego unikn\u0105\u0107, aby odwr\u00f3ci\u0107 podejrzenie od Eusapii, dla kt\u00f3rej zawsze okazywa\u0142 si\u0119 troskliwym, i \u017ce w\u0142a\u015bnie te\u017c dlatego pokaza\u0142 nam chustk\u0119, kt\u00f3rej chcia\u0142 u\u017cy\u0107, albo ju\u017c u\u017cy\u0142. Sceptyk oczywi\u015bcie chwyci si\u0119 o wiele prostszej napoz\u00f3r hypotezy, \u017ce wszystko \u00a0to sprawka medyuin, kt\u00f3re za pomoc\u0105 chusteczki oczy\u015bci\u0142o sobie r\u0119ce. Dla nas jednak\u017ce, poniewa\u017c trzymali\u015bmy medyum za r\u0119ce i do tego mieli\u015bmy dosy\u0107 \u015bwiat\u0142a, hypoteza ta by\u0142a wykluczon\u0105. Pr\u00f3ba otrzymania odlewu z r\u0119ki Johna – raz tylko wykonana – nie uda\u0142a si\u0119 zupe\u0142nie. Postawiono w gabinecie kube\u0142 z zimn\u0105 wod\u0105 i drugi z gor\u0105c\u0105, wraz z p\u0142ywaj\u0105c\u0105 po wierzchu warstw\u0105 parafiny. Przy zanurzaniu si\u0119 r\u0119ki ducha najpierw w gor\u0105cej wodzie tworzy si\u0119 doko\u0142a tej\u017ce w chwili wyci\u0105gania r\u0119kawiczka z parafiny, kt\u00f3ra nast\u0119pnie przy zanurzeniu w zimn\u0105 wod\u0105 t\u0119\u017ceje i po wielokrotnem powt\u00f3rzeniu tego procesu tak dalece grubieje, \u017ce mo\u017cna j\u0105 potem nala\u0107 mat\u0105 gipsow\u0105. Atoli r\u0119kawiczka ta otacza r\u00f3wnie\u017c przegub r\u0119ki, jak gdyby by\u0142a zapi\u0119t\u0105. Zatem z takiej r\u0119kawiczki mo\u017ce si\u0119 wysun\u0105\u0107 tylko r\u0119ka, mog\u0105ca si\u0119 zdemateryalizowa\u0107, ale ludzka r\u0119ka tylko wtedy, kiedy rozbije si\u0119 form\u0119. Je\u017celi zatem wreszcie po zimnej wodzie p\u0142yw a pusta, nienaruszona pow\u0142oka, to tem samem ju\u017c mamy dow\u00f3d na istnienie r\u0119ki ducha. Ja k powiedziano, eksperyment ten nie uda\u0142 si\u0119.<\/p>\n
John wyni\u00f3s\u0142 wprawdzie jeden z kub\u0142\u00f3w z gabinetu i postaw i\u0142 przed nam i na stole, co by\u0142o bezw\u0105tpienia godnym uwagi czynem, ale nie tem,\u00a0 czego\u015bmy chcieli. Trzeciego dowodu realno\u015bci r\u0105k zmateryalizowanych i przeciw teoryi halucynacyi dostarcza aparat fotograficzny. Otrzymali\u015bmy wprawdzie tak\u0105 fotografi\u0119, ale nie okazuje ona niestety jednocze\u015bnie r\u0105k medyum, kt\u00f3re nie le\u017ca\u0142y na stole, ale na kolanach medyum. Fotografia okazuje r\u00f3wnie\u017c r\u0119k\u0119 ducha niezbyt wysoko ponad g\u0142ow\u0105 medyum. Dow\u00f3d le\u017cy zatem tylko w tern, \u017ce na fotografii zas\u0142ona\u00a0 przylega \u015bci\u015ble do plec\u00f3w i ramion medyum, jak r\u00f3wnie\u017c w twierdzeniu obu s\u0105siad\u00f3w, kt\u00f3rzy byli dobrze \u015bwiadomi siebie i tego, \u017ce trzymali r\u0119ce medyum.<\/p>\n
W ka\u017cdym razie ca\u0142o\u015b\u0107 zjawisk wystarcza na dow\u00f3d realno\u015bci r\u0119ki. Ale teraz pytanie: Do jakiej to istoty nale\u017ca\u0142a r\u0119ka?\u00a0 Tu stoimy przed alternatyw\u0105, od kt\u00f3rej nas nawet bardzo uda\u0142e fotografie nie zawsze uwalniaj\u0105. Alternatyw\u0105 t\u0105 jest: animizm, lub spirytyzm. Znan\u0105 je st rzecz\u0105, \u017ce przy seansach spirytystycznych zdarza si\u0119 nierzadko cz\u0119\u015bciowe (np. r\u0119ka) zjawisko sobowt\u00f3ra (Doppelganger). Mog\u0142aby zatem pojawi\u0107 si\u0119 trzecia r\u0119ka obok obu\u00a0 r\u0105k medyum, a jeszcze mimo to nie o\u015bwiadczyliby\u015bmy si\u0119 za spirytyzmem, przyczem podobie\u0144stwo tej r\u0119ki z r\u0119kami medyum nasuwa\u0142oby wyja\u015bnienie\u00a0 animistyczne. W tym wypadku znajdywali\u015bm y si\u0119 kilka razy w naszych do\u015bwiadczeniach. Zato przynajmniej w dw\u00f3ch wypadkach jestem zupe\u0142nie pewnym, \u017ce widzia\u0142em znacznie wi\u0119ksz\u0105 r\u0119k\u0119, kt\u00f3ra raz wy\u0142oni\u0142a si\u0119 z \u015bwiat\u0142a od okna, a drugi raz z odblasku, kt\u00f3ry rzuca\u0142 karton \u015bwietlny – i to przemawia znowu za spirytyzmem. Czy utworzenie si\u0119 r\u0105czki dzieci\u0119cej wyt\u0142umaczy\u0107 nale\u017cy ze spirytyzmu, czy te\u017c jako przej\u015bcie do utworzenia normalnej r\u0119ki sobowt\u00f3ra, niech to pozostanie nierozstrzygni\u0119tem.<\/p>\n
Wzmo\u017cenie si\u0119 zjawisk z chwil\u0105 nastania ciemno\u015bci i w naszych r\u00f3wnie\u017c seansach mia\u0142o miejsce. Si\u0142a dowodowa jest w\u00f3wczas z natury rzeczy mniejsz\u0105, ale mimo to chcia\u0142bym wspomnie\u0107 to i owo. John umia\u0142 sobie zreszt\u0105 radzi\u0107 nawet przy \u015bwietle; jako\u017c wpad\u0142o nam w oczy, \u017ce u\u017cywa\u0142 on przestrzeni, zamkni\u0119tej sukniami medyum, jako ciemnego gabinetu. Nieraz wydyma\u0142a si\u0119 suknia Eusapii, jak gdyby poza ni\u0105 czynn\u0105 by\u0142a jaka\u015b r\u0119ka i to – tak si\u0119 zdawa\u0142o”\u00a0 w kierunku przedmiotu, na kt\u00f3ry miano dzia\u0142a\u0107, np. nogi sto\u0142u.<\/p>\n
Pukania pot\u0119\u017cnia\u0142y w ciemno\u015bci a\u017c do grzmi\u0105cych uderze\u0144. Do takiego uderzenia w st\u00f3\u0142 u\u017cyto raz r\u0119ki Schiaparelliego, kt\u00f3ry nam to zakomunikowa\u0142. Wspominam o tem, poniewa\u017c na seansach, kt\u00f3rych uczestnicy nie znaj\u0105 si\u0119 wzajemnie dostatecznie, \u0142atwo w ten spos\u00f3b powsta\u0107 mog\u0105 nieporozumienia. Gdyby np. u\u017cyto r\u0119ki samego medyum, to uchodzi\u0142oby to za zdemaskowanie; gdyby za\u015b u\u017cyto r\u0119ki jednego z uczestnik\u00f3w, to ten wyszed\u0142by na pomocnika medyum. Przynoszenie przedmiot\u00f3w r\u00f3wnie\u017c wzmog\u0142o si\u0119
\nw ciemno\u015bci. Z bocznego sto\u0142u, kt\u00f3rego medyum, nawet gdyby nie by\u0142o trzymane, nie mog\u0142oby dosi\u0119gn\u0105\u0107, przyniesiono na st\u00f3\u0142 ma\u0142y aparat elektryczny. Innym razem postawili\u015bmy poza medyum sto\u0142ek, a na nim dzwonek. Obie r\u0119ce medyum, ka\u017cda osobno w odst\u0119pie jakich 30 cm. by\u0142y w ten spos\u00f3b skr\u0119powane, \u017ce ka\u017cdy przegub r\u0119ki by\u0142 dwa razy otoczony sznurem i zwi\u0105zanym. Tym samym za\u015b sznurem by\u0142y r\u0119ce medyum po\u0142\u0105czone z r\u0119kami s\u0105siad\u00f3w, r\u00f3wnie\u017c silnie obwi\u0105zanemi. Niezale\u017cnie od tego by\u0142y r\u0119ce medyum trzymane przez r\u0119ce s\u0105siad\u00f3w, a stopy kontrolowane przez ich stopy.<\/p>\n
Za\u017c\u0105dali\u015bmy wi\u0119c, aby dzwonek przeniesiono na st\u00f3\u0142 i us\u0142yszeli\u015bmy i to w tej samej chwili, jak John zakrz\u0105tn\u0105\u0142 si\u0119 ko\u0142o tego: sto\u0142ek zakre\u015bli\u0142 na ziemi \u0107wier\u0107 obrotu, sk\u0142oni\u0142 si\u0119 na m\u0105 stron\u0119 i podni\u00f3s\u0142 si\u0119 razem z dzwonkiem, kt\u00f3ry przytem spad\u0142 na pod\u0142og\u0119, na st\u00f3\u0142. W podobnych okoliczno\u015bciach zwi\u0105zali\u015bmy znowu wspomnianym sposobem r\u0119ce medyum z r\u0119koma s\u0105siad\u00f3w, wbrew \u017cyczeniu John a, kt\u00f3ry zaproponowa\u0142 by\u0142 zwi\u0105zanie razem r\u0105k wszystkich obecnych.\u00a0 Spowodowa\u0142o to zaj\u015bcie, kt\u00f3re rzuca nieco \u015bwiat\u0142a na zdemaskowania o kt\u00f3rych tak wiele s\u0142ycha\u0107.\u00a0 Us\u0142yszeli\u015bmy mianowicie nagle g\u0142os medyum, kt\u00f3re przeciw czemu\u015b \u017cywo protestowa\u0142o i wo\u0142a\u0142o o \u015bwiat\u0142o. Lampki elektryczne zaja\u015bnia\u0142y w jednej chwili. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce John usi\u0142owa\u0142 rozwi\u0105za\u0107 w\u0119ze\u0142 na jednej\u00a0 z r\u0105k medyum. Przyjmijmy teraz, \u017ce medyum w tej chwili by\u0142oby w transie\u00a0 jak na chwil\u0119 przedtem, kiedy John wyrazi\u0142 swoje \u017cyczenie\u00a0 i \u017ce to usi\u0142owanie Johna nie dosz\u0142oby do jego \u015bwiadomo\u015bci, to w\u0119ze\u0142 znaleziono by p\u00f3\u017aniej rozwi\u0105zanym, i po ca\u0142ym \u015bwiecie roztr\u0105bionoby zdemaskowanie. Przyjmijmy dalej, \u017ce dokonanoby rozwi\u0105zania w\u0119z\u0142a i uwolniono r\u0119k\u0119 medyum – by\u0142a ona jeszcze w ka\u017cdym razie trzyman\u0105 przez r\u0119k\u0119 s\u0105siada – to John m\u00f3g\u0142by tej r\u0119ki u\u017cy\u0107 tak \u017ce mechanicznie, aby\u00a0 wytworzy\u0107 odcisk w stoj\u0105cej w pobli\u017cu misce z glin\u0105.<\/p>\n
I w tedy ka\u017cdy obecny przy tern sceptyk oszustwo przypisa\u0142by nie Johnowi, ale medyum . W podobnych r\u00f3wnie\u017c okoliczno\u015bciach usi\u0142owano rozwi\u0105za\u0107 w\u0119ze\u0142 u mej prawej r\u0119ki, kt\u00f3ra by\u0142a zwi\u0105zan\u0105 z lew\u0105 r\u0119k\u0105 medyum; i poniewa\u017c pozwoli\u0142em na to Johnowi, aby zobaczy\u0107, co z tego wyniknie, rozwi\u0105zano w\u0119ze\u0142 w samej rzeczy. W czasie tego procesu zakomunikowa\u0142em o tern obecnym . Ale gdybym by\u0142 niczego nie zauwa\u017cy\u0142 i gdybym znajdowa\u0142 si\u0119 w obcem kole, to wzi\u0119to by mi\u0119 z pewno\u015bci\u0105 za wsp\u00f3lnika medyum.<\/p>\n
Wida\u0107 to z takich zaj\u015b\u0107, \u017ce \u201ekwestya zdemaskowania \u201c nie jest tak prost\u0105, jak to zwykli p przyjmowa\u0107 niedowiarkowie. Dla zjawisk spirytystycznych nie istnieje wy\u0142\u0105cznie alternatywa ich prawdziwo\u015bci, albo oszustw a medyum , ale nale\u017cy tu rozr\u00f3\u017cni\u0107 wi\u0119cej wypadk\u00f3w, mianowicie zamiast dw\u00f3ch tylko – pi\u0119\u0107;<\/p>\n
1.<\/strong> \u015awiadome oszustw o medyum. \u017be ono si\u0119 zdarza, o tem wiemy, i jak d\u0142ugo medyalno\u015b\u0107 b\u0119dzie tak dobrym interesem, i ono r\u00f3wnie\u017c dop\u00f3ty zdarza\u0107 si\u0119 b\u0119dzie.<\/p>\n2.<\/strong> Oszustw o ze strony ducha ze \u015bwiadomo\u015bci\u0105, lub bez \u015bwiadomo\u015bci medyum , kiedy duch u\u017cywa r\u0119ki medyum mechanicznie, aby np. uderzy\u0107 ni\u0105 w st\u00f3\u0142.<\/p>\n3.<\/strong> Oszustwo ze strony ducha, kt\u00f3ry bez pomocy medyum dzia\u0142a samodzielnie i np.\u00a0rozwi\u0105zuje\u00a0 wi\u0119zy medyum.<\/p>\n4.<\/strong> Zjawisko animistyczne, kiedy wytwarza si\u0119 sobowt\u00f3rna r\u0119ka medyum i u\u017cyt\u0105 jest np. do odfotografowania albo do wytworzenia odcisku. Przypuszczenie, \u017ce medyum mog\u0142oby \u015bwiadomie i dowolnie stwarza\u0107 tak\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 swego sobowt\u00f3ra, jest co najmniej bardzo nieprawdopodobnem.<\/p>\n5.<\/strong> Zjawisko czysto spirytystyczne, przy kt\u00f3rem medyum jest zupe\u0142nie bierne.<\/p>\nKto by zatem w zjaw iskach spirytystycznych widzia\u0142 tylko pierwszy lub pi\u0105ty wypadek, ten nie tylko, \u017ce nie dojdzie do w\u0142a\u015bciwego wyt\u0142umaczenia tych zjawisk, ale co wi\u0119cej, narazi\u0107 si\u0119 mo\u017ce na to, \u017ce zada medyum ci\u0119\u017ck\u0105 krzywd\u0119. Co si\u0119 tyczy Eusapii, to dla mnie przynajmniej istotno\u015b\u0107 jej medyalno\u015bci nie ulega \u017cadnej w\u0105tpliwo\u015bci, t. zn., zjawiska, nale\u017c\u0105ce do pierwszej kategoryi, uwa\u017cam u niej za wykluczone; za to zdaje mi si\u0119, \u017ce zachodz\u0105 u niej wszystkie inne cztery kategorye. Tego nie mo\u017cna jej oczywi\u015bcie poczytywa\u0107 za win\u0119; ale w\u0142a\u015bnie przez to staje si\u0119 ona medyum bardzo skomplikowanem i nara\u017con\u0105 jest na \u201ezdemaskowanie,” o ile b\u0119dzie mia\u0142a do czynienia z nie\u015bwiadomymi rzeczy niedowiarkami, kt\u00f3rzy\u00a0 znaj\u0105 tylko 1. i 5. wypadek, zamiast wszystkich pi\u0119ciu. Tacy niedowiarkowie b\u0119d\u0105 natychmiast m\u00f3wi\u0107 o zdemaskowaniu, skoro tylko spotkaj\u0105 si\u0119 ze zjawiskiem animistycznem, z czwartej kategoryi. Przecie\u017c ju\u017c dzi\u015b oskar\u017caj\u0105 Eusapi\u0119 o oszustwo, jak to zrobi\u0142 Torelli w ,,Corriere della sera.” Ale przytem powtarza si\u0119 zawsze jedna i ta sama stara piosenka, kt\u00f3rej spiryty\u015bci od d\u0142ugich lat a\u017c do znudzenia si\u0119 nas\u0142uchali, przyczem ka\u017cdy nowy przeciwnik przekonany jest, \u017ce przenikn\u0105\u0142 osobist\u0105 bystro\u015bci\u0105 sztuczki medyum. Zawsze powtarza si\u0119 tu twierdzenie, \u017ce medyum uwalnia za pomoc\u0105 konwulsyjnych\u00a0 ruch\u00f3w ramion jedn\u0105 r\u0119k\u0119, podczas gdy s\u0105siedzi w mniemaniu, \u017ce ka\u017cdy z nich trzyma osobn\u0105 r\u0119k\u0119, w samej rzeczy trzymaj\u0105 tylko wsp\u00f3lnie jedn\u0119 i t\u0119 sam\u0105. Ale to t\u0142umaczy\u0142oby jeszcze tylko takie zjawiska, kt\u00f3re zachodz\u0105 w promieniu d\u0142ugo\u015bci ramienia medyum, i tylko takie, kt\u00f3re r\u0119ka mog\u0142aby wywo\u0142a\u0107. Odnosi to si\u0119 jednak\u017ce do szczup\u0142ej jedynie cz\u0119\u015bci program u spirytyzm u i ma znaczenie r\u00f3wnie\u017c tylko przy nieo\u015bwietlonych seansach (Dunkelsitzungen), kt\u00f3re u nas nale\u017ca\u0142y do wyj\u0105tk\u00f3w. W ten sam spos\u00f3b, wed\u0142ug Torellego, mia\u0142a Eusapia uwalnia\u0107 r\u00f3wnie\u017c jedn\u0119 ze swych st\u00f3p i u\u017cywa\u0107 do podnoszenia sto\u0142u w g\u00f3r\u0119. W tym wypadku uniesienie mog\u0142oby by\u0107 tylko wtedy horyzontalnem, gdyby Eusapia utrzymywa\u0142a r\u00f3wnowag\u0119 sto\u0142u r\u0119k\u0105. Ale aby w ten spos\u00f3b utrzyma\u0107 st\u00f3\u0142 w powietrzu r\u0119k\u0105 i nog\u0105, potrzeba do tego – jak sami pr\u00f3bowali\u015bmy – znacznej si\u0142y, i medyum niechybnie zdradzi\u0142oby si\u0119 dr\u017ceniem ramienia i nogi, unosz\u0105cych st\u00f3\u0142. Zarzut ten ma tern mniejsz\u0105 wag\u0119, \u017ce przy naszych do\u015bwiadczeniach medyum by\u0142o pi\u0119ciokrotnie kontrolowane. R\u0119ce jego trzymali s\u0105siedzi,
\npodobnie\u017c kontrolowane by\u0142y stopy, a jeden z s\u0105siad\u00f3w trzyma\u0142 jeszcze r\u0119k\u0119 na kolanach medyum. Niezale\u017cnie od tego, ja k ju\u017c wspomnia\u0142em, mia\u0142y miejsce w poszczeg\u00f3lnych wypadkach: bezpo\u015brednia obserwacya n\u00f3g sto\u0142u, trzymanie st\u00f3p medyum przez r\u0119ce jednego ze \u015bwiadk\u00f3w, skr\u0119powanie tych\u017ce st\u00f3p i przypiecz\u0119towanie ko\u0144czyn wi\u0119z\u00f3w do pod\u0142ogi.<\/p>\n
Je\u017celi Torelli przy swoich do\u015bwiadczeniach nie przedsi\u0119wzi\u0105\u0142 takich \u015brodk\u00f3w ostro\u017cno\u015bci, to wystawi\u0142 sobie przez to tylko \u015bwiadectwo naiwnego badacza. W ka\u017cdym razie, po przeczytaniu jego twierdze\u0144, starali\u015bmy si\u0119 rzekomemu uwolnieniu si\u0119 r\u0119ki medyum zapobiedz w wy\u017cszej jeszcze, ni\u017c dot\u0105d, mierze. Sta\u0142o si\u0119 to mianowicie na seansie, w kt\u00f3rym bra\u0142 udzia\u0142 tak\u017ce prof. Eichet z Pary\u017ca. Siedzia\u0142 on na lewo od medyum, a ja na praw o; r\u0119ce medyum, siedz\u0105cego w przedziale zas\u0142ony, le\u017ca\u0142y na stole, trzymane przez nas. Eichet za\u0142o\u017cy\u0142 na palce lewej r\u0119ki medyum plecionk\u0119 z kauczuku, szerok\u0105 na 1 cm., w ka\u017cdej chwili zatem m\u00f3g\u0142 czu\u0107, \u017ce trzyma r\u0119k\u0119, opatrzon\u0105 plecionk\u0105 kauczukow\u0105. Skoro tylko wyst\u0119powa\u0142o jakie\u015b zjawisko, powtarza\u0142 s\u0142owa:<\/p>\n
\u201eTrzymam r\u0119k\u0119 z plecionk\u0105 kauczukow\u0105,” a ja mog\u0142em w ka\u017cdej chwili odpowiedzie\u0107: \u201eTrzymam r\u0119k\u0119 bez kauczuku.”<\/p>\n
Zreszt\u0105 ja sam mniema\u0142em pewnego razu, \u017ce przy\u0142apa\u0142em Eusapi\u0119 na niesumienno\u015bci. Na jednym seansie przejecha\u0142a ona paznogciam i jednej r\u0119ki po stole, a John mia\u0142 ten szmer na\u015bladowa\u0107. R\u0119ce jej le\u017ca\u0142y w\u00f3wczas, trzymane przez nas, na jej kolanach; atoli zdawa\u0142o mi si\u0119, jakobym w czasie konwulsyjnych ruch\u00f3w jej r\u0105k utraci\u0142 na chwil\u0119 ten kontakt, i to w chwili, gdy us\u0142ysza\u0142em na\u015bladowanie rzekomego szmeru na spodniej stronie p\u0142yty sto\u0142owej. Ale John, jak gdyby czyta\u0142 w moich my\u015blach; skoro bowiem nast\u0119pnie mocno uchwyci\u0142em r\u0119k\u0119 medyum, powt\u00f3rzy\u0142 si\u0119 ten\u017ce szmer w \u015brodku pod sto\u0142em, dok\u0105d nawet wolna r\u0119ka nie mog\u0142aby dosi\u0119gn\u0105\u0107 bez poruszenia tu\u0142owia.<\/p>\n
Zarzuty przeciwnik\u00f3w mog\u0105 do pewnego stopnia zas\u0142ugiwa\u0107 na uwag\u0119, o ile rozchodzi si\u0119 o seans w ciemno\u015bci (Bunkelsitzung). Atoli my poszczeg\u00f3lne ze zjawisk, kt\u00f3re z regu\u0142y tylko w ciemno\u015bci zwyk\u0142y zachodzi\u0107, mogli\u015bmy cz\u0119\u015bciowo obserwowa\u0107 nawet przy \u015bwietle, np. materyalizacye r\u0105k, dotkni\u0119cia, przynoszenia przedmiot\u00f3w itp. Przy czerwonem\u00a0 \u015bwietle latarki wida\u0107 by\u0142o nawet bardzo wyra\u017anie tworzenie si\u0119 iskier ponad g\u0142ow\u0105 medyum, w pomienionej szparze tr\u00f3jk\u0105tnej w zas\u0142onie. Wobec tych okoliczno\u015bci nie powinno si\u0119 zatem przypuszcza\u0107, \u017ce zjawiska w \u015bwietle by\u0142y prawdziwemi, zjawiska za\u015b w ciemno\u015bci fa\u0142szowanemi. By\u0142by to zupe\u0142nie zbyteczny dualizm, i o wiele bli\u017cszem jest przypuszczenie, \u017ce w obu razach, przy \u015bwietle i w ciemno\u015bci, zjawiska przychodzi\u0142y do skutku w podobny spos\u00f3b, jako skutek jednej i tej samej przyczyny. Sceptyk wnioskuje zatem z mo\u017cliwo\u015bci oszustwa w ciemno\u015bci – o rzeczywisto\u015bci oszustwa, a powt\u00f3rzenie si\u0119 tych samych zjawisk przy \u015bwietle jest dla niego niewyt\u0142umaczaln\u0105 reszt\u0105; nielogiczne rozumowanie na nic mu si\u0119 zatem nie zda.<\/p>\n
Ja przeciwnie, z istotno\u015bci i prawdziwo\u015bci zjawisk przy \u015bwietle – wnosz\u0119 o co najmniej mo\u017cliwej istotno\u015bci zjawisk w ciemno\u015bci; nie stwarzam zatem \u017cadnego dualizmu i nie pozostaje mi \u017cadna niewyt\u0142umaczalna reszta.<\/p>\n
Oba szeregi zjawisk s\u0105 zatem skutkiem jednej i tej samej si\u0142y. Ale c\u00f3\u017c to jest za si\u0142a? W cz\u0119\u015bci, jak widzieli\u015bmy, dzia\u0142anie je s t widocznie mechanicznem, co mo\u017cliwem jest od chwili, kiedy w gr\u0119 wchodzi r\u0119ka zmateryalizowana. W ten spos\u00f3b mog\u0105 przyj\u015b\u0107 do skutku – uderzenia w st\u00f3\u0142, dotykania obecnych, poruszanie i przynoszenie przedmiot\u00f3w itp. Co dotyczy innych zjawisk, to mo\u017cna np. ze zjawisk \u015bwietlnych, ukazuj\u0105cych si\u0119 w ciemno\u015bci ponad sto\u0142em, wnioskowa\u0107 o odpowiedniej sile, kt\u00f3ra dzia\u0142a fizykalnie, a zatem prawid\u0142owo. Przy jednej sposobno\u015bci pozna\u0142em, ja k s\u0105dz\u0119, niemylnie, co ju\u017c gdzie indziej widzia\u0142em, \u017ce owo \u015bwiat\u0142o ponad sto\u0142em p\u0142yn\u0119\u0142o z ko\u0144czyn palc\u00f3w, kt\u00f3re by\u0142y przez to s\u0142abo o\u015bwietlone. O ile wiem, nie pr\u00f3bowano jeszcze spektroskopicznego badania takich promieni \u015bwietlnych. Kiedy Schiaparelli trzyma\u0142 pewnego razu praw\u0105 r\u0119k\u0119 medyum, a ja lew\u0105, g\u0142owa jego dosta\u0142a si\u0119 wskutek poruszenia zas\u0142ony do ciemnego gabinetu. M\u00f3g\u0142 on skonstatowa\u0107 ogniki, kt\u00f3re bujaj\u0105c tu i tam zdawa\u0142y si\u0119 wzajemnie \u015bciga\u0107, i kiedy pocz\u0105\u0142 pewien zapach w nosie, zda\u0142o mu si\u0119 jak wnosi\u0142 ze swych wra\u017ce\u0144 dotykowych\u00a0 \u017ce jaka\u015b r\u0119ka zawis\u0142a mu pod nosem. Z zapachu wnosi\u0142, \u017ce by\u0142a to r\u0119ka medyum, kt\u00f3ra jednak w danych warunkach mog\u0142a by\u0107 jedynie r\u0119k\u0105 sobowt\u00f3rn\u0105.<\/p>\n
Przytem uczu\u0142 on jak gdyby wilgotne poci\u0105gni\u0119cie po policzku, kt\u00f3re nast\u0119pnie znowu osuszono. Kiedy za\u015b ja sam p\u00f3\u017aniej wetkn\u0105\u0142em g\u0142ow\u0119 do gabinetu, naturalnie nie wypuszczaj\u0105c r\u0119ki medyum, mog\u0142em r\u00f3wnie\u017c widzie\u0107 rzeczone ogniki. Atoli wyci\u0105gni\u0119to
\nmi znowu g\u0142ow\u0119 za ucho – na zewn\u0105trz, przyczem obecni widzieli czynn\u0105 i ruchliw\u0105 r\u0119k\u0119 pomi\u0119dzy moj\u0105 g\u0142ow\u0105 i medyum. Wszystko to wystarcza do wykazania tego, \u017ce zjawiska spirytystyczne u Eusapii s\u0105 nader skomplikowanej natury, \u017ce zatem by\u0142oby ze wszeckmiar po\u017c\u0105danem, aby i w przysz\u0142o\u015bci komisye naukowe ni\u0105 si\u0119 zaj\u0119\u0142y. Musz\u0119 tylko, zrobi\u0107 zastrze\u017cenie odno\u015bnie do uczonych zawodowc\u00f3w, kt\u00f3rzy by w tem mieli uczestniczy\u0107. \u017be winni to by\u0107 ludzie, wy\u0107wiczeni w urz\u0105dzaniu eksperyment\u00f3w naukowych, umiej\u0105cy przytem obserwowa\u0107 i chwyta\u0107 momenta przemijaj\u0105ce, – to rozumie si\u0119 samo przez si\u0119. Rozchodzi si\u0119 tu przedewszystkiem o ustalenie fizyki spirytyzm u, i dlatego pierwszy g\u0142os nale\u017cy fizykom. Ale pozatem uznaj\u0119 jedn\u0119 tylko kategory\u0119 fachowc\u00f3w: tych, kt\u00f3rzy s\u0105 ju\u017c dostatecznie obyci w dotycz\u0105cej dziedzinie, kt\u00f3rzy zatem ju\u017c uprzednio badali spirytyzm. Co si\u0119 za\u015b tyczy innych, cho\u0107by nawet s\u0142ynnych z uczono\u015bci pan\u00f3w, twierdz\u0119, \u017ce nie pomo\u017ce im w stosunku do\u00a0 spirytyzmu naw et wielka w innej dziedzinie uczono\u015b\u0107, t. zn., \u017ce uwa\u017cam ich za obowi\u0105zanych do studyum i eksperymentu, zanim jeszcze wejd\u0105 w sk\u0142ad danej komisyi; tam bowiem nie mo\u017cna ich mierzy\u0107 miar\u0105 odr\u0119bnej ich kompetencyi.<\/p>\n
Sprawa Eusapii mog\u0142a mie\u0107 wreszcie wynik jakikolwiek. Bez wzgl\u0119du na to spirytyzm znacznie dotychczas post\u0105pi\u0142 naprz\u00f3d pomimo oporu ze strony uczonych i ich zwolennik\u00f3w,\u00a0 i w przysz\u0142o\u015bci r\u00f3wnie\u017c naprz\u00f3d si\u0119 posunie. Dzisiaj jest on ju\u017c silnym m\u0142odzie\u0144cem w por\u00f3wnaniu z owem dzieckiem, jakiem by\u0142 jeszcze z nastaniem mody wiruj\u0105cych\u00a0 stolik\u00f3w. Zjawiska wzmagaj\u0105 si\u0119 ustawicznie, co\u00a0 w cz\u0119\u015bci nawet zawdzi\u0119czy\u0107 nale\u017cy przeciwnikom, kt\u00f3rych zarzuty by\u0142y bod\u017acem do odpowiadania coraz to silniejszymi dowodami. W dalszym rozwoju zjawisk coraz wi\u0119cej wychodzi\u0107 b\u0119dzie na jaw, \u017ce nie mamy w tej dziedzinie do czynienia z \u017cadnymi cudami, ale raczej z nieznan\u0105 nam fizyk\u0105 i psychologi\u0105, zatem ze zjawiskami prawid\u0142owemi. Wykrycie tej prawid\u0142owo\u015bci wytr\u0105ci przeciwnikom z r\u0119ki przedewszystkiem ten argument, \u017ce zjawiska spirytystyczne prowadz\u0105 nas do zupe\u0142nie niegodnego wyobra\u017cenia o duchach i ich dzia\u0142alno\u015bci.<\/p>\n
Zarzut ten polega jedynie na ra\u017c\u0105cem pomieszaniu ograniczono\u015bci fizycznej\u00a0 z umys\u0142ow\u0105. Poznanie prawid\u0142owo\u015bci rzeczonych zjawisk przedstawia dalej zupe\u0142n\u0105 r\u0119kojmi\u0119 na to, \u017ce spirytyzm w swym\u00a0 rozwoju stawa\u0142 si\u0119 coraz to wi\u0119cej – umiej\u0119tno\u015bci\u0105; umiej\u0119tno\u015b\u0107 bowiem mo\u017cliw\u0105 jest jedynie w dziedzinie zjawisk prawid\u0142owych. Proces ten atoli z natury rzeczy sko\u0144czy\u0107 si\u0119 musi tern, \u017ce w nast\u0119pnem stuleciu ca\u0142y \u015bwiat uwierzy w spirytyzm.<\/p>\n
powr\u00f3t do spisu tre\u015bci\u00a0 <=<\/a><\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"III. Walka o spirytyzm w Medyolanie. Je\u017celi og\u0142aszam w\u0142asne sprawozdanie z seans\u00f3w w Medyolanie, pomimo, \u017ce mamy wsp\u00f3lny raport ze strony eksperymentator\u00f3w ,*) do kt\u00f3rych ja sam nale\u017ca\u0142em, to nie sk\u0142ania mnie do tego zasadnicza *) \u201ePsychische\u00a0 Studien” 1893, stycze\u0144.<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[529],"tags":[771,773,772],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4835"}],"collection":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=4835"}],"version-history":[{"count":8,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4835\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":4845,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/4835\/revisions\/4845"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=4835"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=4835"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=4835"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}
![\"\"](\"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/wp-content\/uploads\/2020\/04\/spirytyzm-1.jpg\")
<\/a> przez niego \u201ePsychische Studien” doczeka\u0142y si\u0119 dwudziestu lat istnienia – mo\u017ce by\u0107 uwa\u017canym za nieznu\u017conego wojownika tej zawsze jeszcze niepopularnej prawdy. Jest on te\u017c najgruntowniejszym znawc\u0105 spirytyzmu, po\u015bwi\u0119ci\u0142 bowiem studyom i do\u015bwiadczeniom trzydzie\u015bci lat swego \u017cycia i ci\u0105gle jeszcze wyzyskuje ka\u017cd\u0105 sposobno\u015b\u0107 wzbogacenia swych do\u015bwiadcze\u0144 na tern polu. I jak w rok przedtem odby\u0142 z Mrs. Esperance w Gothenburgu bardzo ciekawe seanse, tak te\u017c i teraz zainicyowa\u0142 seanse z Eusapia Paladino, o kt\u00f3rych poni\u017cej b\u0119dzie mowa. Kiedy mianowicie ukaza\u0142o si\u0119 o\u015bwiadczenie Lombrosa, w kt\u00f3rem ten\u017ce uzna\u0142 fakta spirytystyczne, ale wkr\u00f3tce postawi\u0142 teory\u0119, w kt\u00f3rej zjawiska<\/p>\n