{"id":4807,"date":"2020-04-06T21:22:31","date_gmt":"2020-04-06T19:22:31","guid":{"rendered":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/?p=4807"},"modified":"2020-04-11T18:49:24","modified_gmt":"2020-04-11T16:49:24","slug":"spirytyzm_du_prel","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/tarot-marsylski.pl\/spirytyzm_du_prel\/","title":{"rendered":"Spirytyzm – Karol du Prel"},"content":{"rendered":"

Baron dr Karol Du Prel, Monachium, marzec 1893<\/em><\/strong><\/p>\n

WST\u0118P.<\/strong><\/em>
\nZ historyi spirytyzmu.<\/strong><\/em><\/p>\n

Bardzo rozpowszechnionem jest mniemanie, \u017ce spirytyzm, jako nauka o \u015bwiecie duch\u00f3w, datuje swe istnienie dopiero od r. 1848, kiedy to dziwne zjawiska w rodzinie Fox\u00f3w, w Nowym Jorku, obudzi\u0142y og\u00f3lne zainteresowanie w ca\u0142ym wsp\u00f3\u0142czesnym \u015bwiecie.<\/p>\n

W istocie jednak rzecz si\u0119 ma inaczej. Spirytyzm, jako wiara w duchy, istnieje ju\u017c od niepami\u0119tnych czas\u00f3w, a \u015blady tego kultu dla duch\u00f3w mo\u017cna odnale\u017a\u0107 w czasach jeszcze przedhistorycznych. Zachodz\u0105 tu jedynie zmiany w nazwie; to bowiem, co dawniej nazywano magi\u0105, mistyk\u0105, czarnoksi\u0119stwem, kaba\u0142\u0105, a w szczeg\u00f3lno\u015bci \u201enekromancy\u0105\u201c, nie r\u00f3\u017cni\u0142o si\u0119 w gruncie rzeczy od dzisiejszego spirytyzmu.<\/p>\n

Przepowiednie, cudowne uleczenia, jasnowidzenia i t.p. zjawiska, znane by\u0142y ju\u017c u najdawniejszych lud\u00f3w. Zakres dzie\u0142ka nie pozwala nam na bli\u017csze om\u00f3wienie owych zjawisk, co zreszt\u0105 nale\u017cy w\u0142a\u015bciwie do historyi magii. Ograniczymy si\u0119 na tem miejscu jedynie do przedstawienia w og\u00f3lnych zarysach historyi spirytyzmu, ale w \u015bci\u015blejszem tego s\u0142owa znaczeniu.<\/p>\n

Ot\u00f3\u017c historya ta, jak ju\u017c wspomnieli\u015bmy, datuje si\u0119 od r. 1848 z pojawieniem si\u0119 dziwnych zjawisk w rodzinie Fox\u00f3w, zamieszka\u0142ej w Nowym Jorku. Cz\u0142onkom tej rodziny dawa\u0142y si\u0119 mianowicie s\u0142ysze\u0107 w \u015bcianach domu szczeg\u00f3lne odg\u0142osy puka\u0144, pow tarzaj\u0105ce si\u0119 z pewn\u0105 regularno\u015bci\u0105 i jakby celowo\u015bci\u0105. I rzecz dziwna, pomimo najdok\u0142adniejszych poszukiwa\u0144 nie zdo\u0142ano wykry\u0107 widocznej przyczyny fizycznej tych puka\u0144. Pocz\u0105tkowo nieregularne, sta\u0142y si\u0119 p\u00f3\u017aniej owe pukania miarowemi i zdawa\u0142o si\u0119, jakoby niewidzialny ich sprawca stara\u0142 si\u0119 zwr\u00f3ci\u0107 na co\u015b uwag\u0119 mieszka\u0144c\u00f3w domu. Foxowie wpadli na to, aby porozumie\u0107 si\u0119 jako\u015b z nieznanym sprawc\u0105 pukania i osi\u0105gn\u0119li to w istocie w ten spos\u00f3b, \u017ce dla ka\u017cdej litery alfabetu \u017c\u0105dali odpowiedniej ilo\u015bci puka\u0144.<\/p>\n

(Wiemy, \u017ce w podobny spos\u00f3b porozumiewaj\u0105 si\u0119 cz\u0119sto polityczni wi\u0119\u017aniowie, zamkni\u0119ci w s\u0105siednich celach).<\/p>\n

T\u0105 tedy drog\u0105 dowiedzieli si\u0119, \u017ce w tym\u017ce domu, w piwnicy, le\u017c\u0105 zakopane w ziemi zw\u0142oki osoby, zamordowanej tutaj przed pi\u0119ciu laty; nadto podano nazwisko tej osoby, kt\u00f3rej duch mia\u0142 by\u0107 w\u0142a\u015bnie spraw c\u0105 owych puka\u0144. Pocz\u0119to zatem kopa\u0107 w piwnicy i znaleziono w niej rzeczywi\u015bcie szkielet, a dalsze poszukiwania wykaza\u0142y autentyczno\u015b\u0107 fakt\u00f3w, podanych przez \u201epukaj\u0105cego ducha”. W dalszych zawiadomieniach poda\u0142 \u00f3w duch wskaz\u00f3wki co do tego, w jak i spos\u00f3b wog\u00f3le mo\u017cna nawi\u0105za\u0107 stosunki z duchami os\u00f3b zmar\u0142ych. Nic zatem dziwnego, \u017ce w Ameryce,\u00a0 gdzie ka\u017cda ciekawa nowo\u015b\u0107 pada na wdzi\u0119czn\u0105 gleb\u0119, wkr\u00f3tce pocz\u0119to wsz\u0119dzie robi\u0107 pr\u00f3by nawi\u0105zania stosunk\u00f3w ze \u015bwiatem niewidzialnym.<\/p>\n

Po pewnym czasie przekonano si\u0119, \u017ce utrzymanie tych stosunk\u00f3w zale\u017cy od obecno\u015bci pewnych os\u00f3b, bez kt\u00f3rych do\u015bwiadczenia si\u0119 nie udawa\u0142y. Osoby takie pocz\u0119to nazywa\u0107 \u201emedyami” , poniewa\u017c uwa\u017cano je za pewnego rodzaju po\u015brednik\u00f3w pomi\u0119dzy lud\u017ami \u017cyj\u0105cymi a duchami os\u00f3b zmar\u0142ych. Z natury rzeczy st\u00f3\u0142, przy kt\u00f3rym towarzystwo zwyk\u0142o si\u0119 zbiera\u0107, okaza\u0142 si\u0119 sprz\u0119tem bardzo dogodnym dla pukaj\u0105cego ducha, tote\u017c wkr\u00f3tce stoliki pukaj\u0105ce i wiruj\u0105ce sta\u0142y si\u0119 naw et modnymi, i s\u0142u\u017cy\u0142y w Ameryce przez d\u0142ugi czas, jako interesuj\u0105ca rozrywka dla \u201enajlepszych” k\u00f3\u0142 towarzyskich. Do szybszego rozpowszechnienia si\u0119 spirytyzm u przyczyni\u0142o si\u0119 zapewne niema\u0142o ukazanie si\u0119 pod\u00f3wczas dzie\u0142 zupe\u0142nie niewykszta\u0142conego\u00a0jasnowidza i samouka, nazwiskiem Andrew Jackson Davis, kt\u00f3ry w stanie somnambulicznym twierdzi\u0142 o istnieniu \u00f3smej planety (w naszym systemie s\u0142onecznym) ju\u017c w marcu 1846 r., podczas gdy astronomowie wykryli te\u017c planet\u0119 dopiero we wrze\u015bniu w tym samym roku. Davis, kt\u00f3ry by\u0142 terminatorem u szewca i nie posiada\u0142 szkolnego wykszta\u0142cenia, pocz\u0105\u0142 pisa\u0107 w stanie somnambulicznym, w 18. roku \u017cycia, dzie\u0142a naukowe, posiadaj\u0105ce tak\u0105 donios\u0142o\u015b\u0107, \u017ce uczeni znachodzili w nich wiele pogl\u0105d\u00f3w oryginalnych, otwieraj\u0105cych nowe dziedziny bada\u0144. I tak n. p. teory\u0119 Darwina o powstaniu gatunk\u00f3w przedstawi\u0142 Davis w swem dziele p. t.: \u201eNatures Divine Revelations” ju\u017c na 13 lat przed samym Darwinem, kt\u00f3rego dzie\u0142o \u201eO pow staniu gatunk\u00f3w” wysz\u0142o dopiero w r. 1859.<\/strong><\/em><\/p>\n

Zej\u015bcie si\u0119 obu pomienionych fakt\u00f3w przyczyni\u0142o si\u0119 oczywi\u015bcie niezwykle do rozszerzenia si\u0119 spirytyzmu, albo raczej powiedzmy: \u201espirytualizmu” w Ameryce, mimo \u017ce szereg wybitnych badaczy wyst\u0105pi\u0142 przeciw niemu i wszystkie zjawiska uzna\u0142 za z\u0142udzenie, powsta\u0142e pod wp\u0142ywem autosugestyi. Poniewa\u017c atoli g\u0142osy owych wo\u0142aj\u0105cych na puszczy przebrzmia\u0142y dosy\u0107 niepostrze\u017cenie, przeto w r. 1851 wyst\u0105pi\u0142 z obozu sceptyk\u00f3w szereg wybitniejszych osobisto\u015bci, kt\u00f3re zjednoczy\u0142y si\u0119 w Nowym Jorku pod przewodnictwem znanego i powa\u017canego s\u0119dziego Edmonds\u2019a w zwi\u0105zek, maj\u0105cy na celu zada\u0107 \u015bmiertelny cios spirytualizmowi, a to na gruncie \u015bcis\u0142ych bada\u0144. Atoli posz\u0142o inaczej, ni\u017c ci panowie mogli przypuszcza\u0107. Z Szaw\u0142\u00f3w stali si\u0119 bowiem Paw\u0142ami i musieli uzna\u0107 w imi\u0119 uczciwo\u015bci i mi\u0142o\u015bci praw dy, \u017ce spirytualizm ma za sob\u0105 fakta wprawdzie nie daj\u0105ce si\u0119 wyja\u015bni\u0107, nie mniej jednak niew\u0105tpliwe co do swej autentyczno\u015bci.<\/p>\n

Jakkolwiek religia i nauka, kt\u00f3re zreszt\u0105 bynajmniej nie chodz\u0105 r\u0119ka w r\u0119k\u0119, wobec tego niebezpiecze\u0144stw a stan\u0119\u0142y w jednym szeregu, a zwolennik\u00f3w spirytyzm u pocz\u0119to wyp\u0119dza\u0107 z ko\u015bcio\u0142\u00f3w i uniwersytet\u00f3w i prze\u015bladowa\u0107 w spos\u00f3b niegodny, a znaczn\u0105\u00a0 ich liczb\u0119 zamkni\u0119to w domach waryat\u00f3w, to jednak mimo to ruch spirytualistyczny zatacza\u0142 coraz szersze kr\u0119gi, tem bardziej, \u017ce znachodzili si\u0119 ludzie znani i powa\u017cani, a przytem bezstronni, kt\u00f3rzy mieli dosy\u0107\u00a0 odwagi cywilnej do wyznania otwarcie swych przekona\u0144 wbrew wszelkim oszczerstwom i napa\u015bciom przeciwnik\u00f3w spirytyzmu.<\/p>\n

Wie\u015b\u0107 o nowo powsta\u0142ym ruchu i zwi\u0105zanych z nim niewyja\u015bnionych zjawiskach przenios\u0142a si\u0119 oczywi\u015bcie do Europy i tu wzbudzi\u0142a r\u00f3wnie\u017c takie zainteresowanie, \u017ce wkr\u00f3tce nie by\u0142o ju\u017c niemal domu, w kt\u00f3rym by nie by\u0142o pukaj\u0105cych i wiruj\u0105cych stolik\u00f3w.<\/p>\n

Anglicy, a po nich Francuzi byli pierwszymi z rz\u0119du tych, kt\u00f3rzy zapalili si\u0119 do tej nowej nauki. Podobnie ja k w Ameryce, tak te\u017c i w Anglii nauka i religia wrogo wyst\u0105pi\u0142y wobec spirytualizmu. Ale mimo, \u017ce wybitne powagi naukowe, jak np. Faraday, Tyndall i inni, gorliwie pocz\u0119\u0142y zwalcza\u0107 now\u0105 doktryn\u0119, nie przeszkodzi\u0142o to jednak temu, \u017ce tacy badacze, jak Crookes, Wallace, Barrett, Yarley, Sidgwick etc., przekonawszy si\u0119 o realno\u015bci zjawisk spirytystycznych, wyst\u0105pili w jego obronie. Kiedy wi\u0119c ruch wzmaga\u0142 si\u0119 coraz to wi\u0119cej i „ofiar\u201c swych poszukiwa\u0142 g\u0142\u00f3wnie w ko\u0142ach ludzi wykszta\u0142conych, zebra\u0142a si\u0119 r\u00f3wnie\u017c i w Anglii komisya w celu zbadania spirytualizmu. Komisya ta sk\u0142ada\u0142a si\u0119 z lekarzy, prawnik\u00f3w i teolog\u00f3w i ukonstytuowa\u0142a si\u0119 w styczniu 1869 r., jako \u201eTowarzystwo dyalektyczne.\u201c Nader gruntowne badania tego towarzystwa, z\u0142o\u017conego z 26 wybitnych cz\u0142onk\u00f3w, ci\u0105gn\u0119\u0142y si\u0119 przez ca\u0142e dwa lata i sko\u0144czy\u0142y si\u0119 wreszcie na tern, \u017ce musiano uzna\u0107 istotno\u015b\u0107 zjawisk spirytystycznych, mimo, \u017ce nie umiano wyt\u0142umaczy\u0107 sobie sposobu ich powstania,<\/p>\n

Do rozpowszechnienia si\u0119 spirytualizmu w Anglii przyczyni\u0142a si\u0119 zapewne i ta okoliczno\u015b\u0107, \u017ce pani Vander Weier, zaufana przyjaci\u00f3\u0142ka kr\u00f3lowej Anglii, Wiktoryi, pozyska\u0142a j\u0105, jak r\u00f3wnie\u017c i wielu innych cz\u0142onk\u00f3w rodziny kr\u00f3lewskiej, dla nowego \u015bwiatopogl\u0105du. Kr\u00f3lowa Wiktorya, kt\u00f3ra w swym kamerdynerze, Brown\u2019ie, odkry\u0142a bardzo wydatne medyum, sta\u0142a si\u0119 wkr\u00f3tce gorliw\u0105 zwolenniczk\u0105 spirytualizmu, podobnie\u017c ksi\u0119\u017cna Walii i wsp\u00f3\u0142czesna cesarzowa rosyjska. S\u0142ynny Gladstone sta\u0142 si\u0119 wyznawc\u0105 spirytualizmu ju\u017c w r. 1877 i ju\u017c go odt\u0105d nie porzuci\u0142.<\/p>\n

W Anglii macierzystej i w jej koloniach wiara w spirytualizm jest tak rozpowszechnion\u0105, \u017ce liczy swych wyznawc\u00f3w na miliony. W samych Stanach Zjednoczonych Ameryki p\u00f3\u0142nocnej obliczono liczb\u0119 spirytyst\u00f3w na 12 – 13 milion\u00f3w, a liczb\u0119 medy\u00f3w na 35.000. W Pary\u017cu naliczono niedawno 150.000 spirytyst\u00f3w, a w Lyonie 40.000. Ju\u017c mniej ich jest w Niemczech i w Austryi, gdzie silny wp\u0142yw protestantyzmu i katolicyzmu ogranicza i przyt\u0142umia rozw\u00f3j spirytyzmu. Wymienione cyfry nie daj\u0105 jeszcze oczywi\u015bcie poj\u0119cia o rzeczywistej liczbie spirytyst\u00f3w, znaczna cz\u0119\u015b\u0107 ich bowiem ukrywa swe przekonania b\u0105d\u017a to ze wzgl\u0119d\u00f3w familijnych, b\u0105d\u017a te\u017c z powodu swego stanowiska urz\u0119dowego.<\/p>\n

Ze \u201eStowarzyszenia dyalektycznego” rozwin\u0119\u0142o si\u0119 z biegiem czasu w Londynie inne stowarzyszenie p. t . : \u201e Society for psychical research.” Rozszerzy\u0142o ono atoli program swych bada\u0144 i zajmuje si\u0119 nie tylko zjawiskami spirytualizmu, ale wog\u00f3le wszelkiemi zjawiskami, dotycz\u0105cemi zagadki bytu i duszy ludzkiej\u00a0 oczywi\u015bcie nie w znaczeniu materyalistycznem tego s\u0142owa.<\/p>\n

Spirytyzm we Francyi.<\/strong><\/em>
\nDo Francyi, gdzie od czas\u00f3w Mesmera *) istnia\u0142o jeszcze wiele stowarzysze\u0144, zajmuj\u0105cych si\u0119 zjawiskami magnetyzmu organicznego, wnios\u0142a spirytyzm niejaka pani d\u2019Abnour, kt\u00f3ra w r. 1849 powr\u00f3ci\u0142a tam z Ameryki. Pozyska\u0142a ona dla tego kierunku znanego barona van Guldenstubbe, literata Wikt. Sardou i niejakiego pana Rivail, nauczyciela, kt\u00f3ry p\u00f3\u017aniej sta\u0142 si\u0119 znanym pod nazwiskiem Allan Kardec, pod kt\u00f3rem pisa\u0142 swe dzie\u0142a spirytystyczne. Dzie\u0142ami temi zjedna\u0142 spirytyzmowi wielu wyznawc\u00f3w g\u0142\u00f3wnie w ko\u0142ach mieszcza\u0144skich i robotniczych. Jego \u201eKsi\u0119ga duch\u00f3w” sta\u0142a si\u0119 prawdziw\u0105 ewangeli\u0105 dla ludzi prostych, \u0142atwowiernych.<\/p>\n

\n

*) Dr. Mesmer, rodem z Tyrolu, odkry\u0142 w sobie przypadkiem nieznan\u0105 si\u0142\u0119, za pomoc\u0105 kt\u00f3rej m\u00f3g\u0142 leczy\u0107 niemal wszystkie choroby przez wodzenie r\u0119k\u0105 po ciele pacyent\u00f3w . Si\u0142\u0119 t\u0119 zbada\u0142, opisa\u0142 i nazwa\u0142 \u201emagnetyzmem animalicznym”.<\/p>\n<\/blockquote>\n

To te\u017c Allan Kardec winien w znacznej cz\u0119\u015bci temu, \u017ce spirytyzm doznaje takiego lekcewa\u017cenia ze strony nauki, da\u0142 on bowiem podstaw\u0119 owemu bezkrytycznemu, wierz\u0105cemu na \u015blepo spirytyzmowi, kt\u00f3ry niestety przyj\u0105\u0142 si\u0119\u00a0 nie tylko w najni\u017cszych w warstwach ludu i kt\u00f3ry tak zwane \u201eodpowiedzi duch\u00f3w \u201c bierze za czyst\u0105 prawd\u0119,\u00a0nawet w\u00f3wczas, kiedy ich niedorzeczno\u015b\u0107 i nieprawdziwo\u015b\u0107 le\u017cy jak na d\u0142oni i tylko przez fanatycznych, za\u015blepionych wyznawc\u00f3w mo\u017ce by\u0107 bran\u0105 za dobr\u0105 monet\u0119. Spraw\u0119 t\u0119 om\u00f3wimy jeszcze poni\u017cej dok\u0142adniej. Na razie zaznaczamy tylko, \u017ce nieraz ju\u017c takie przyj\u0119te na wiar\u0119 odpowiedzi sta\u0142y si\u0119 powodem nieporozumie\u0144, a nawet nieszcz\u0119\u015b\u0107 w wielu rodzinach.<\/p>\n

Allan Kardec jest r\u00f3wnie\u017c tw\u00f3rc\u0105 nauki o t.zw. \u201ereinkarnacyi\u201c, t. j. odrodzeniu, kt\u00f3ra poniek\u0105d pokrewn\u0105 jest staroindyjskiej wierze w \u201ew\u0119dr\u00f3wk\u0119 dusz\u201c, metampsychoz\u0119. Poniewa\u017c we Francyi ka\u017cdy ruch w og\u00f3le \u0142atwo staje si\u0119 popularnym , przeto spirytyzm rozszerzy\u0142 si\u0119 szybko w ko\u0142ach robotniczych. Wyzyskali to niekt\u00f3rzy francuscy politycy, zw\u0142aszcza Napoleon III., w celach politycznych, jako \u015brodek agitacyjny. Ale r\u00f3wnie\u017c wybitniejsi przemys\u0142owcy robili z tego u\u017cytek, tak np. mi\u0119dzy innymi fabrykant Godin, kt\u00f3ry spirytyst\u00f3w, zaj\u0119tych w swych zak\u0142adach, nie tylko dopu\u015bci\u0142 do udzia\u0142u w zyskach, ale zapewni\u0142 im ponadto emerytury i stworzy\u0142 ca\u0142\u0105 gmin\u0119 spirytystyczn\u0105 z osobnemi szko\u0142ami, mieszkaniami, a nawet z rodzajem \u015bwi\u0105tyni spirytystycznej. Godin m\u00f3g\u0142 sobie pozwoli\u0107 na ten kosztowny wydatek, jako posiadacz ogromnego, milionowego maj\u0105tku. Jak dalece kardecyzm rozpowszechni\u0142 si\u0119 we Francyi, przemawia za tern fakt, \u017ce w samym Pary\u017cu \u017cyje przesz\u0142o 60.000 zwolennik\u00f3w teoryi reinkarnacyi, \u017ce pisma Kardec\u2019a t\u0142umaczono na wszystkie niem al wsp\u00f3\u0142czesne j\u0119zyki i \u017ce dzi\u015b jeszcze wychodz\u0105 nowe ich wydania i nak\u0142ady. Doch\u00f3d z tych pism by\u0142 tak znaczny, \u017ce mo\u017cna go by\u0142o u\u017cy\u0107 na za\u0142o\u017cenie du\u017cego czasopisma p. t . : \u201e La revue spirite, \u201c tudzie\u017c stowrzyszenia: \u201eSoci\u00e9t\u00e9 Scientifique de tu es psychologiques. \u201c Pr\u00f3cz tego rokrocznie obracano tysi\u0105ce frank\u00f3w na cele propagandy spirytyzmu.<\/p>\n

Dziwimy si\u0119 poniek\u0105d, \u017ce takie osobisto\u015bci, jak Flammarion, Dumas (ojciec), George Sand, Wiktor Hugo i t. d. da\u0142y si\u0119 wci\u0105gn\u0105\u0107 w \u00f3w pr\u0105d kardecyzmu. Z reszt\u0105 w ostatnich czasach kierunek teozoficzny (o kt\u00f3rym poni\u017cej nieco obszerniej pom\u00f3wimy), maj\u0105cy sw\u00f3j pocz\u0105tek w Ameryce i w Indyach Wschodnich, pocz\u0105\u0142 znacznie przerzedza\u0107 szeregi kardecyst\u00f3w i tak np. Flammarion sta\u0142 si\u0119 z kardecysty teozofem.<\/p>\n

W Pary\u017cu pracowa\u0142 szczeg\u00f3lnie niejaki Eliphas Levi bardzo gorliwie nad pog\u0142\u0119bieniem spirytyzmu w kierunku alchemistycznym, kabbalistycznym i teozoffcznym i osi\u0105gn\u0105\u0142 podobno w tym wzgl\u0119dzie poka\u017ane wyniki. Atoli Francya jest niestety krajem fanatyzmu mistycznego kt\u00f3ry p\u0142odzi niekiedy nader smutne i wybuja\u0142e kwiaty. Dowodem na to przer\u00f3\u017cne sekty t. zw. \u201emistyk\u00f3w, \u201c kt\u00f3re tak dalece si\u0119 zapominaj\u0105, \u017ce nie wahaj\u0105 si\u0119 na swych sztandarach wypisywa\u0107 modlitw do szatana i pod p\u0142aszczykiem bada\u0144 mistycznych urz\u0105dzaj\u0105 orgie, ur\u0105gaj\u0105ce prawom natury i moralno\u015bci.<\/p>\n

Na koniec mo\u017cemy jeszcze nadmieni\u0107, \u017ce spirytyzm istnia\u0142 we Francyi w\u0142a\u015bciwie ju\u017c przed rokiem 1848, zanim z Ameryki przysz\u0142a wiadomo\u015b\u0107 o zaj\u015bciu w rodzinie Fox\u00f3w. Mianowicie magnetyzer Roustan robi\u0142 ju\u017c w r. 1843 do\u015bwiadczenia z somnambuliczn\u0105, Celin\u0105 Bequet, kt\u00f3ra mia\u0142a widzenia duch\u00f3w i w somnambulicznej ekstazie udziela\u0142a porad lekarskich. P\u00f3\u017aniej bra\u0142a udzia\u0142 jako medyum, w seansach, urz\u0105dzanych przez wymienion\u0105 ju\u017c pani\u0105 d\u2019Abnour. Przejdziemy teraz do przedstawienia spirytyzmu niemieckiego.<\/p>\n

Spirytyzm w Niemczech.<\/strong><\/em><\/p>\n

W kraju, w kt\u00f3rym zrodzi\u0142o si\u0119 podanie o Fau\u015bcie, kt\u00f3ry wyda\u0142 Agrippe, Paracelsusa, Bohmego, Kernera, nie brak\u0142o oczywi\u015bcie gleby podatnej dla rozkrzewienia spirytyzmu. Za w\u0142a\u015bciwego tw\u00f3rc\u0119 nauki o duchach (t. zw. pneumatologii) w Niemczech nale\u017cy uwa\u017ca\u0107 niejakiego J. H. Jung – Stilling\u2019a, ur. w r. 1740 w Nassau. By\u0142 to pierwszy niemiecki teoretyk t. zw. pneumatologii. Pogl\u0105dy swoje opar\u0142 on na nauce Swedenborga\u00a0 i przedstawi\u0142 w dziele p. t.: \u201e Theorie der Geisterkunde. \u201c Stilling uwa\u017ca cz\u0142owieka za istot\u0119 \u201ez\u0142o\u017con\u0105 z trzech czynnik\u00f3w: cia\u0142a, duszy (Seele, Nervengeist) i ducha (Geist). Duch, wed\u0142ug jego mniemania ma pocz\u0105tek w Bogu i jest zwi\u0105zany z cia\u0142em za po\u015brednictwem duszy (Nervengeist). Przez magnetyzowanie os\u0142abia si\u0119 lub niweczy ten zwi\u0105zek i przez to daie si\u0119 duchowi mo\u017cno\u015b\u0107 dzia\u0142ania bez ograniczenia w czasie i przestrzeni.<\/p>\n

Zobaczymy p\u00f3\u017aniej, \u017ce teorya ta pokrewn\u0105 jest najnowszemu kierunkowi okkultyzmu. Bardzo donios\u0142e znaczenie w historyi spirytyzmu w Niemczech uzyska\u0142 sobie r\u00f3wnie\u017c niejaki Andrzej Justyn Kerner, lekarz z zawodu. Leczy\u0142 on mianowicie najs\u0142ynniejsz\u0105 somnambuliczk\u0119 w Niemczech, znan\u0105 w ca\u0142ym \u015bwiecie jako \u201ejasnowidz\u0105c\u0105 z Prevorst\u201c, i prowadzi\u0142 dok\u0142adny dziennik o zachodz\u0105cych u niej zaj\u015bciach psychicznych.<\/p>\n

\"\"<\/a>Nazwisko jej w\u0142a\u015bciwe brzmia\u0142o Fryderyka Hauffe, z domu Wanner. By\u0142a to osoba ju\u017c od urodzenia niezwykle nerwowa i wra\u017cliwa. Nieszcz\u0119\u015bcia rodzinne wzmog\u0142y jeszcze t\u0119 nerwowo\u015b\u0107 do tego stopnia, \u017ce Hauffe przedstawia\u0142a w ko\u0144cu obraz zupe\u0142nej ruiny fizycznej i psychicznej. W tedy to pocz\u0119\u0142a miewa\u0107 widzenia duch\u00f3w. Twierdzi\u0142a mianowicie, \u017ce widzi najcz\u0119\u015bciej ducha swej zmar\u0142ej babki, kt\u00f3ry j\u0105 magnetyzuje\u00a0trzema palcami, wodz\u0105c nimi od g\u0142owy a\u017c do do\u0142ku sercowego, przyczem z palc\u00f3w wytryskaj\u0105 barwne promienie \u015bwietlne.<\/p>\n

W tym w\u0142a\u015bnie czasie Kerner umie\u015bci\u0142 j\u0105 w swym domu celem leczenia chorej, jak niem niej celem obserwacyi dziwnych zjawisk, zwi\u0105zanych z jej osob\u0105. By\u0142y to rzeczywi\u015bcie dziwne zjawiska. I tak przedmioty, kt\u00f3re zda\u0142y si\u0119 na ni\u0105 oddzia\u0142ywa\u0107 szkodliwie, oddala\u0142y si\u0119 od niej same, ja k gdyby unoszone przez jak\u0105\u015b niewidzialn\u0105 r\u0119k\u0119. Hauffe by\u0142a mianowicie wra\u017cliw\u0105 mi\u0119dzy innemi na pewne metale, tak \u017ce w ich s\u0105siedztwie dostawa\u0142a spazm\u00f3w kurczowych. W zwierciad\u0142ach i w og\u00f3le\u00a0 w b\u0142yszcz\u0105cych powierzchniach widywa\u0142a osoby i zdarzenia, bardzo nieraz odleg\u0142e w przestrzeni i czasie. Poszukiwania za\u015b wykazywa\u0142y zawsze, \u017ce rzeczywisto\u015b\u0107 odpowiada owym widzeniom.<\/p>\n

Kerner ograniczy\u0142 si\u0119 przytem wszystkiem do obserwacyi zjawisk nadzmys\u0142owych, zachodz\u0105cych u pani Hauffe, i do przedmiotowego notowania ich w dzienniku, kt\u00f3ry potem wyda\u0142 drukiem p. t.: \u201eDie Selierin yon Prevorst\u201c (\u201eJasnowidz\u0105ca z Pr.\u201c). Tej to przedmiotowo\u015bci nale\u017cy zapewne zawdzi\u0119czy\u0107 \u00a0w g\u00f3lne uznanie, z jakiem ksi\u0105\u017cka ta zosta\u0142a przyj\u0119t\u0105.<\/p>\n

Pr\u00f3b\u0119 naukowego wyja\u015bnienia zjawisk nadzmys\u0142owych przez przyj ecie fluidu, t. zw. \u201eodu\u201c, przedsi\u0119wzi\u0105\u0142 by\u0142 w owym czasie bardzo utalentowany chemik i badacz, Reichenbach, wynalazca kreozotu. Usi\u0142owa\u0142 on za pomoc\u0105 ca\u0142ego szeregu niezmiernie ciekawych do\u015bwiadcze\u0144 wykaza\u0107, \u017ce ka\u017cde cia\u0142o nabite jest pewnym fluidem, \u201eodem\u201c, podlegaj\u0105cym wp\u0142ywowi \u015bwiat\u0142a, ciep\u0142a, elektryczno\u015bci itd. Ten to fluid ma, pod\u0142ug niego, przy wszelkich zjawiskach spirytystycznych odgrywa\u0107 wybitn\u0105 rol\u0119.W og\u00f3le w pierwszych latach po ukazaniu si\u0119 spirytyzmu w Europie powsta\u0142o mn\u00f3stwo teoryi, usi\u0142uj\u0105cych z mniejsz\u0105 lub wi\u0119ksz\u0105 przenikliwo\u015bci\u0105 wyja\u015bni\u0107 zjawiska nadzmys\u0142owe.<\/p>\n

Z wa\u017cniejszych owych teoretyk\u00f3w przytoczymy tylko Dra Brunona Schindlera, kt\u00f3ry wyda\u0142 dzie\u0142o p. t. \u201eMagisches Geistesleben \u201c w r. 1857, tudzie\u017c berne\u0144skiego profesora zoologii, Dra Maksa Perty\u2019ego, autora dzie\u0142a: \u201eDer jetzige Spiritualismus und verwandte Erfahrungen der Vergangenheit ” (Wsp\u00f3\u0142czesny spirytualizm a pokrewne do\u015bwiadczenia w przesz\u0142o\u015bci”). Dzie\u0142o to wysz\u0142o w r. 1877. Schindler t\u0142umaczy zjawiska duchowe na zasadzie biegunowego dzia\u0142ania ludzkiego ducha, Perty za\u015b przypisuje je b\u0105d\u017a to istniej\u0105cej w nas \u201esile magicznej,” b\u0105d\u017a te\u017c dzia\u0142alno\u015bci nieznanych nam duch\u00f3w, czy demon\u00f3w.<\/p>\n

Ostatni pogl\u0105d zbli\u017ca si\u0119 do teoryi teozoficznej , kt\u00f3ra rzeczone zjawiska przypisuje wdaniu si\u0119 niewidzialnych istot ni\u017cszego rz\u0119du, tzw. duch\u00f3w elementarnych. Poza tem wielu zwolennik\u00f3w pozyska\u0142a teorya okkultyzmu, kt\u00f3ra jakkolwiek nie wyklucza bezwzgl\u0119dnie istnienia odr\u0119bnego \u015bwiata duch\u00f3w, to jednak sk\u0142onniejsz\u0105 jest do szukania \u017ar\u00f3de\u0142 zjawisk duchowych w ukrytych w cz\u0142owieku si\u0142ach psychicznych. Najbardziej jednakowo\u017c rozpowszechnionym jest kierunek kardecyzmu, kt\u00f3rego tw\u00f3rcami byli wspomniani ju\u017c wy\u017cej: Davis i Allan Kardec . Najwi\u0119cej zwolennik\u00f3w liczy atoli ten kierunek w\u015br\u00f3d klas niewykszta\u0142conych, wszelkie bowiem zjawiska duchowe przypisuje on bezwzgl\u0119dnie, zatem bezkrytycznie dzia\u0142aniu \u201educh\u00f3w innej za\u015b mo\u017cliwo\u015bci nie uznaje; a przez to apeluje skutecznie do \u0142atwowierno\u015bci t\u0142umu. Pozostaje nam jeszcze wymieni\u0107 wybitniejszych przedstawicieli spirytyzmu ostatnich czas\u00f3w. Nale\u017cy do nich w Austryi niedawno zmar\u0142y baron von Hellenbach, autor znakomitego\u00a0 dzie\u0142a p. t. \u201e Yorurteileder Menschheit \u201c (\u201ePrzes\u0105dy ludzko\u015bci”), i wielu innych. Miedzy innemi w ostatniem p. t. \u201eGeburt und Tod \u201c (\u201eUrodzenie i \u015bmier\u0107”) da\u0142 trwa\u0142\u0105 podwalin\u0119 dla spirytyzmu w Austryi. Zaprzyja\u017anionym z nim by\u0142 Karol baron du Prel, osiad\u0142y w Monachium, autor wielu dzie\u0142 filozoficzno-przyrodniczych, tudzie\u017c spirytystycznych. Jedno z g\u0142\u00f3wniejszych nosi tytu\u0142: \u201ePhilosophic der Mystik.” Da\u0142 w niem autor dow\u00f3d, \u017ce w pierwszym rz\u0119dzie powo\u0142anym jest na rzecznika spirytyzmu, jako jego teoretyk i popularyzator.<\/p>\n

Pr\u00f3cz wielu artyku\u0142\u00f3w, rozrzuconych po najpoczytniejszych czasopismach niemieckich, pisywa\u0142 du Prel stale do organ\u00f3w naukowego spirytyzmu, mianowicie do \u201e Sphinx ” i do \u201ePsyhiische Studien. \u201c<\/p>\n

G\u0142\u00f3wnym przedstawicielem kierunku teozoficznego w Niemczech jest Dr. med. Fr. Hartmann, osiad\u0142y w Halli, wydawca czasopisma \u201e Lotus bltiten. \u201c \u00a0Pr\u00f3cz wymienionych wychodz\u0105 czasopisma: \u201e\u00dcbersinnliche Welt\u201c, jako organ okkultyst\u00f3w berli\u0144skich, \u201eMetaphysische Rundschau ” (w miejscu dawniejszej \u201eSphinx”), dalej \u201eSpiritualistische Zeitschrift” w Kolonii, \u201ePsyche” w Berlinie, \u201eWort” itd.<\/p>\n

Pozostaje nam jeszcze usprawiedliwi\u0107 si\u0119, dlaczego tak obszernie traktowali\u015bmy w\u0142a\u015bnie spirytyzm niemiecki w por\u00f3wnaniu z innemi narodowo\u015bciami. O polskim spirytyzmie bardzo niewiele da\u0142oby si\u0119 powiedzie\u0107. Mamy jedynie troch\u0119 ksi\u0105\u017cek, ale o ile nam wiadomo, ani jednego czasopisma w tym kierunku. Natomiast z zagranicznych j\u0119zyk\u00f3w najwi\u0119cej obecnie znamy na og\u00f3\u0142 j\u0119zyk niemiecki, przytem bli\u017cej zawsze do Niemiec, ni\u017c np. do Francyi, W\u0142och, lub Anglii. Tote\u017c, nie maj\u0105c w\u0142asnej literatury, mo\u017cemy naj\u0142atwiej czerpa\u0107 z niemieckiej, zapominaj\u0105c o hakaty\u017amie, kt\u00f3ry zreszt\u0105 nie ma nic wsp\u00f3lnego ze spirytyzmem. Na zako\u0144czenie jeszcze par\u0119 s\u0142\u00f3w o niniejszej ksi\u0105\u017ceczce du Prela:<\/p>\n

Dzie\u0142ko to jest prac\u0105 g\u0142\u00f3wnie polemiczn\u0105, i wskutek tego nie mo\u017ce oczywi\u015bcie kwestyi traktowa\u0107 wyczerpuj\u0105co. Temu w\u0142a\u015bnie brakowi stara\u0142em si\u0119 w niniejszej przedmowie zaradzi\u0107. O ile mi si\u0119 to uda\u0142o, pozostawiam o tern s\u0105d czytelnikom. Oczywi\u015bcie zda\u0142oby si\u0119 przytoczy\u0107 wi\u0119cej danych o spirytyzmie, atoli szczup\u0142y zakres dzie\u0142ka na to nie pozwala. Broszurka du Prela trzymana jest w tonie naukowo-przyrodniczym, ja k to sam autor zaznacza. Nie je s t wi\u0119c mo\u017ce zbyt popularn\u0105, wystarcza jednak, s\u0105dz\u0119, do jej zrozumienia wykszta\u0142cenie o \u015brednim poziomie. W nioski autora tu i owdzie wyda\u0107 si\u0119 mog\u0105 nie jednemu czytelnikowi zbyt mo\u017ce daleko id\u0105ce, nie ujm uje to jednak ca\u0142o\u015bci dzie\u0142ka powa\u017cnej warto\u015bci. A w ka\u017cdym razie uwa\u017cne przeczytanie dzie\u0142ka powinno by powa\u017cnie my\u015bl\u0105cych czytelnik\u00f3w pobudzi\u0107 do dalszego i g\u0142\u0119bszego badania dziedziny tyle ciekawej.<\/p>\n

T\u0141UMACZ.<\/strong><\/em><\/p>\n

PRZEDMOWA AUTORA.<\/strong><\/em><\/p>\n

Nowoczesny spirytyzm, od lat 45 gromadz\u0105c ca\u0142e masy fakt\u00f3w – liczy ju\u017c swych wyznawc\u00f3w na miliony. A jednak dot\u0105d jeszcze nie zdo\u0142a\u0142 uzyska\u0107 sobie uznania ze strony\u00a0 umiej\u0119tno\u015bci oficyalnych. Zarzucaj\u0105 mu one, \u017ce nie stoi w \u017cadnym zwi\u0105zku z tern, co dzi\u015b uchodzi za nauk\u0119; \u017ce wszystkie jego zjawiska dadz\u0105 si\u0119 po prostu wyt\u0142umaczy\u0107, jako – oszustwo, lub z\u0142udzenie; \u017ce wreszcie nie wytrzymuje on krytyki naukowej.<\/p>\n

Niniejsza broszurka ma za cel wykaza\u0107, \u017ce pierwszy zarzut ma swe \u017ar\u00f3d\u0142o w nieznajomo\u015bci nici, \u0142\u0105cz\u0105cych spirytyzm z nauk\u0105 oficyaln\u0105, drugi – w nieznajomo\u015bci fenomenologii spirytyzmu, a wreszcie trzeci, kt\u00f3ry nieraz ju\u017c zreszt\u0105 odpierano, o ile w og\u00f3le przedsi\u0119brano w tym kierunku powa\u017cne badania, \u017ce wi\u0119c trzeci zarzut r\u00f3wnie\u017c wobec najnowszych bada\u0144 okaza\u0142 si\u0119 bezpodstawnym.<\/p>\n

Pomimo to jednak nie jestem optymist\u0105 w tym stopniu, abym mia\u0142 s\u0105dzi\u0107, jakoby to pisemko mog\u0142o cokolwiek zmieni\u0107 opini\u0119 wiedzy oficyalnej. Z reszt\u0105 to, \u017ce fakta, bij\u0105ce W oczy od p\u00f3\u0142 wieku, nie znajduj\u0105 uznania, nie jest przecie\u017c nowo\u015bci\u0105 w historyi nauk, ale raczej regu\u0142\u0105. Ju\u017c dawno powiedzia\u0142 to Goethe, \u017ce \u201eprzedstawiciele starych idei zawsze s\u0105 najzacieklejszym i wrogami\u00a0 nowych \u201c ; i je\u017celi ci przedstawiciele przez ca\u0142e stulecia z tak niezachwian\u0105 pewno\u015bci\u0105 wydawali sw\u00f3j pot\u0119piaj\u0105cy wyrok, \u017ce nawet nie uznawali potrzeby zbadania rzeczonej sprawy, to zapewne ci\u0119\u017cko by im to przysz\u0142o i \u017caden nie odwa\u017ca si\u0119 by\u0107 pierwszym, kt\u00f3ry by cofn\u0105\u0142 ten wyrok, gdy\u017c r\u00f3wna\u0142oby si\u0119 to przyznaniu si\u0119 do ogromnego i bardzo d\u0142ugo wyznawanego b\u0142\u0119du. B\u0105d\u017a co b\u0105d\u017a, broszurka moja nie liczy bynajmniej na czytelnik\u00f3w, kt\u00f3rzy by byli ju\u017c zwolennikami spirytyzmu. Je st ona napisan\u0105 raczej dla tych, kt\u00f3rzy jeszcze wahaj\u0105 si\u0119, ale kt\u00f3rym wi\u0119cej zale\u017cy na wzbogaceniu swej wiedzy, ni\u017c na potwierdzeniu swych dotychczasowych pogl\u0105d\u00f3w. U takich czytelnik\u00f3w z pewno\u015bci\u0105 celu swego nie chybi\u0119.<\/p>\n

Monachium, w marcu 1893.<\/strong><\/em><\/p>\n

Dr. Karol du Prel.<\/strong><\/em><\/p>\n