Winieta z Brewiarza Różokrzyżowców z XVIII wieku

Opublikowany przez

Czcigodny i Doskonały Brat Lebey, członek Rady Zakonu Wielkiego Wschodu Francji, przekazał nam interesującą winietę przedstawioną obok, pochodzącą z Brewe Różokrzyżowców, datowanego na wielki wiek.

To brewe zostało wystawione w imieniu Wielkiego Kapituły Generalnej Francji (1) w 1785 roku, licząc od śmierci naszego Odkupiciela, przez brata wyznającego religię chrześcijańską.

Bylibyśmy bardzo wdzięczni, gdyby Bracia zechcieli pomóc nam w szczegółowym wyjaśnieniu tego symbolicznego przedstawienia, które zamierzamy dokładniej omówić w jednym z naszych kolejnych numerów.

Symbolika winiety według Rytuału Różokrzyżowców Ragona

Jeśli chodzi o tło tej winiety, znajdujemy w Rytuale Różokrzyżowców Ragona (2), na stronie 17, następujące informacje:

„Niektórzy autorzy doszukiwali się początków Różokrzyżowców (R.∴C.∴) lub przynajmniej ich symboliki w książce Jacques’a Typotiusa, historiografa cesarza Rudolfa II, który zmarł w Pradze w 1604 roku. Książka ta nosi tytuł Jacobi Typotii Symbola Divina et Humana Pontificum, Imperatorum, Regum. Jest to trzytomowe dzieło w formacie in-folio, zwykle oprawiane w jeden tom, wydane w latach 1601, 1602 i 1603. Ilustracje wykonał Giles Sadler.

Trzeci tom nie pochodzi jednak od niego, lecz od Anselma de Boodt. To właśnie w pierwszym tomie, na czwartej karcie, znajduje się pod tytułem Symbola Sanctæ Crucis rycina, do której odwołują się niektórzy autorzy.

Przedstawia ona m.in. sześć drzew, siedem gwiazd, sześć gałęzi, dwa ptaki, owce, książkę, królika, jelenia, konia, dużą roślinę, czółenko tkackie i dwa źródła. Ponadto ukazano tam krzyż zwieńczony pelikanem, siedmioramienny świecznik, ołtarz z kadzidłem oraz trybularz. (Ragon dodaje, że prawdziwy R.∴C.∴ mógłby rościć sobie prawo jedynie do krzyża i pelikana).”

Dodatkowe uwagi dotyczące winiety

Na frontonie, w górnej części medalionu, w inskrypcji masońskiej może znajdować się drobny błąd – ostatnia litera powinna prawdopodobnie być literą „F”.

Reprodukcja tej winiety została umieszczona na okładce specjalnego wydania znakomitego studium o stoicyzmie, opublikowanego w czasopiśmie L’Acacia przez Brata André Lebey’a.

źródło: Une Vignette d’un Bref de Rose-Croix du XVIIIe siècle; La Lumière Maçonnique by Oswald Wirth, Paris  Septembre – Octobre 1912.

Ta winieta jest bardzo bogata w symbolikę i wyraźnie nawiązuje do tradycji różokrzyżowej oraz masońskiej. Oto kilka kluczowych elementów, które można z niej odczytać:

  1. Centralna scena – Krzyż z inskrypcją „Pone me ut signaculum” (Umieść mnie jako pieczęć) odnosi się do głębokiej symboliki duchowej i mistycznej. W tle znajduje się krajobraz z roślinami, zwierzętami i różnymi obiektami, które mogą mieć ukryte znaczenie alchemiczne lub hermetyczne.

  2. Pelikan karmiący młode – Jest to klasyczny symbol różokrzyżowy i masoński, oznaczający poświęcenie, duchowe odrodzenie i mistyczne wtajemniczenie. W tradycji chrześcijańskiej pelikan karmiący swoje pisklęta własną krwią symbolizuje ofiarę Chrystusa.

  3. Siedmioramienny świecznik i inne elementy – Powyżej krzyża widzimy również motywy biblijne i kabalistyczne, co może sugerować połączenie mistycyzmu chrześcijańskiego z wpływami judaistycznymi.

  4. Pasy i wstęgi z inskrypcjami – Na obramowaniu i wokół winiety znajdują się inskrypcje i symbole astrologiczne, alchemiczne oraz masońskie. Mogą one odnosić się do różnych stopni wtajemniczenia i ścieżek duchowego rozwoju.

  5. Hexagram (Pieczęć Salomona) na górze winiety – Jest to kolejny ważny element mistyczny, który łączy świat ducha i materii. W centrum hexagramu znajduje się krzyż, co może wskazywać na syntezę nauk hermetycznych z chrześcijańskim ezoteryzmem.

  6. Liczne symbole zwierzęce i roślinne – W dolnej części widać roślinę wyrastającą z trójkąta, co może symbolizować alchemiczne transmutacje lub drzewo życia.

1. Krzyż centralny i jego inskrypcja

Na pierwszym planie widzimy duży krzyż, który stanowi główną oś kompozycji. Widnieje na nim łacińska inskrypcja: „Pone me ut signaculum”
(co oznacza: „Umieść mnie jako pieczęć” – odniesienie do Pieśni nad Pieśniami 8:6 – „Połóż mnie jak pieczęć na twoim sercu”).

➡️ Interpretacja:

  • Krzyż symbolizuje duchowe odrodzenie i alchemiczną transformację.
  • Cytat odnosi się do idei mistycznego zespolenia duszy z boskością, co było istotnym elementem zarówno w chrześcijańskim mistycyzmie, jak i w tradycjach różokrzyżowych.
  • Akt umieszczania pieczęci sugeruje proces inicjacji i wtajemniczenia.

2. Pelikan karmiący młode – ofiara i odrodzenie

Bezpośrednio nad krzyżem znajduje się pelikan karmiący swoje młode własną krwią.

➡️ Interpretacja:

  • Jest to klasyczny symbol mistyczny, oznaczający poświęcenie, miłość i duchowe odrodzenie.
  • W alchemii i różokrzyżowej tradycji pelikan symbolizuje przemianę i ofiarę, która prowadzi do duchowego oświecenia.
  • W chrześcijaństwie symbol ten odnosi się do Chrystusa, który oddał swoje życie dla zbawienia ludzkości.

3. Krajobraz wokół krzyża

W tle winiety widzimy krajobraz z drzewami, zwierzętami i źródłami wody.

➡️ Elementy i ich znaczenie:

  • Drzewa – często symbolizują Drzewo Życia i proces rozwoju duchowego.
  • Źródła wody – mogą odnosić się do „Wody Życia”, duchowego oczyszczenia i gnozy.
  • Zwierzęta (królik, jeleń, koń, owce, ptaki) – każde z nich ma swoje specyficzne znaczenie:
    • Jeleń – symbolizuje duszę dążącą do Boga (Psalm 42:2 – „Jak jeleń pragnie wody ze strumieni, tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże”).
    • Koń – oznacza siłę i wolę działania.
    • Królik – płodność, ale także ostrożność na ścieżce duchowej.
    • Owce – tradycyjny symbol wiernych, nawiązujący do pasterskiej symboliki chrześcijańskiej.

4. Hexagram (Pieczęć Salomona) na górze winiety

U szczytu winiety widzimy hexagram, czyli Pieczęć Salomona, z wpisanym w nią krzyżem.

➡️ Interpretacja:

  • Hexagram to znak równowagi między niebem a ziemią, duchem a materią.
  • Jest to również klasyczny symbol alchemiczny, oznaczający połączenie pierwiastka męskiego i żeńskiego, ognia i wody.
  • Umieszczenie w środku krzyża sugeruje syntezę chrześcijańskiego mistycyzmu i alchemii.
  • Promienie światła wokół hexagramu wskazują na boską iluminację.

5. Owalna rama z symbolami astrologicznymi i alchemicznymi

Cała scena jest otoczona owalną ramą, na której widnieją różne symbole. Możemy wyróżnić:

➡️ Znaki astrologiczne i planetarne

  • Wskazują one na astrologiczną i kosmologiczną interpretację ścieżki duchowej.
  • Siedem gwiazd symbolizuje siedem planet klasycznych i siedem stopni inicjacji w tradycjach ezoterycznych.
  • Elementy te wskazują na związki tej winiety z hermetyzmem i alchemią, które opierały się na ukrytej wiedzy dotyczącej kosmosu i duszy ludzkiej.

➡️ Chandeliers i kadzidło

  • Siedmioramienny świecznik (menora) to jeden z kluczowych symboli w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej.
  • Kadzenie symbolizuje modlitwę i duchowe oczyszczenie.

6. Wstęgi i inskrypcje

Na dolnej części winiety oraz wokół owalu widzimy wstęgi z inskrypcjami.

➡️ Możliwe znaczenie:

  • Tego typu wstęgi często zawierały motto zakonów różokrzyżowych i masońskich.
  • Napisy mogą zawierać wezwania do iluminacji, inicjacji i poszukiwania prawdy.

Podsumowanie interpretacji

Winieta ta jest wysoce symboliczna i łączy w sobie różokrzyżowe, masońskie, alchemiczne i chrześcijańskie elementy mistyczne. Możemy odczytać jej znaczenie w kilku warstwach:

  1. Chrześcijańska i ezoteryczna symbolika ofiary i odrodzenia – Pelikan, krzyż i woda wskazują na duchowe oczyszczenie i poświęcenie.
  2. Alchemia i hermetyzm – Hexagram, planety i źródła życia wskazują na wewnętrzną transformację.
  3. Różokrzyżowa mistyka – Ukryte symbole tajemnej wiedzy i iluminacji, związanej z inicjacją do wyższych stopni wtajemniczenia.
  4. Symbolika astrologiczna i kabalistyczna – Siedmioramienny świecznik i siedem gwiazd wskazują na wpływ kabalistycznych tradycji.

Wnioski

Ta winieta prawdopodobnie pochodzi z XVIII wieku i została użyta na dokumentach związanych z różokrzyżowcami lub masonerią stopni wyższych (Hauts Grades). Jest to wspaniały przykład graficznego przedstawienia filozofii tajemnych stowarzyszeń, łączących elementy chrześcijańskiego mistycyzmu, hermetyzmu i alchemii.