WIELBŁĄD
ROZWAŻANIA NA TEMAT WARTOŚCI „WEWNĘTRZNEJ PEWNOŚCI”
Przez ALEISTERA CROWLEYA

Wtedy Hassan ben Brahim, pasterz wielbłądów, podniósł głos i powiedział: „Słońce jest gorące.”

To stwierdzenie dało mi wiele do przemyślenia.

Po pierwsze, Hassan jest mistrzem w kłamstwach. Czy nie mówił, że boi się przekraczać pustynię tylko z jednym wielbłądem, a potem skłonił mnie, bym zapłacił za dwa, przyprowadzając jednego z nich tak starożytnego i schorowanego, że musiał go odesłać do Bou Saada?

Po drugie, Hassan był głupcem. Czy nie wyruszył w długą podróż przez pustynię bez pieniędzy, jedzenia czy wody? Czy nie drżał całą pochmurną noc w strachu, że powódź nas porwie?

Jasne było, że na Hassanie nie można polegać!

Zanim więc przystałem na jego propozycję, rozejrzałem się za jakimś potwierdzeniem.

„Mając na myśli 'słońce’ (powiedziałem do Hassana), masz na myśli ten chwalebny i dobroczynny ciało niebieskie, które wydaje się być małym dyskiem na niebie nad nami, ale w rzeczywistości jest ogromnym globem, centrum i ojcem naszego systemu, o średnicy tylu mil, w odległości tylu mil” – podałem dokładne cyfry – „wokół którego ta planeta obraca się w ciągu 365 dni, 4 godzin, 37 minut i 28,0387541 sekundy.”

„Nie!” powiedział cham. „Mam na myśli to.” I wskazał na wspomniany obiekt.

Nie można było dyskutować z tym prostakiem! Ale jego odwołanie się do dowodów mojego wzroku dalekie było od przekonania mnie o jego uczciwości czy dokładności jego obserwacji; ponieważ powiedział (w pośpiechu): „Słońce jest gorące”, a ciepło jako takie (rozmyślałem w spokoju) naprawdę nie jest dostrzegalne dla oka.

I wtedy zdałem sobie sprawę! Ten pasterz wielbłądów był mistykiem! Twierdził, że istnieje związek między dwoma zmysłami. Związek w czym? W czymś, co z pewnością nie było żadnym z tych dwóch zmysłów; w czymś, co musiało być pojednawczą siłą między nimi, sądem apelacyjnym, tak… duszą.

To było absurdalne: Haeckel udowodnił, że to absurd. Zatrzymałem więc wielbłąda, wyjąłem mój sweter, zapiąłem nad nim kurtkę i kontynuowałem podróż.
Dlaczego czułem się nieswojo? Dlaczego się pociłem? Przyjaciele, nie wiem!

Noc przyniosła radę. Rankiem zaatakowałem pozycję Hassana kawalerią, piechotą i artylerią. „Jak śmiesz?” powiedziałem. „Mamy instrument do mierzenia stopni, termometr. Pokaż swój termometr!”
Hassan wydawał się zażenowany; tylko wytarł czoło. „Nie!” kontynuowałem, „jesteś zuchwałym chłopakiem, udającym wiedzę, sofistą, szkolastą i kilkoma innymi rzeczami kończącymi się na 'ast’, śmiem twierdzić, gdyby prawda była znana!”

Ofiara zanuciła jakieś bzdury o „oczach Araba”, które uważał za lepsze niż u gazeli; ale nie zrozumiałem jego punktu widzenia.

„Hassan!” powiedziałem, „naprawdę nic nie wiesz. Nie wiesz, że ciepło to drgania cząsteczek, że ciepło to ruch cząsteczkowy! Czy to jest nawet odczuwalne dla uczucia? Odrzućmy tę myśl! Kto by kiedykolwiek odkrył cząsteczki, odczuwając je? Zrozum więc raz na zawsze, że ciepło jako takie nie może być odczuwane!”

Biedny człowiek był teraz, mówiąc metaforycznie, tylko miazgą. Wulkaniczna szara masa jego arabskiego mózgu skwierczała pod zimnym strumieniem mojej intelektualnej bystrości.

Uderzył wielbłąda wielokrotnie i dał swoje charczące gwizdnięcie. Wygrałem; reszta tego dnia była dla mnie uśmiechniętą ciszą.

Jednak noc znalazła mnie zaniepokojonego. Na jakich głębokich koncepcjach metafizycznych (rozmyślałem) opierają się nasze najprostsze pewności? Pomyśl o Huxleyu i niszczących ciosach, które wymierzył w metafizykę „zdrowego rozsądku”; jak rozsypały się przed nim na proszek!

Gdy kontempluję „słońce”, jak szybko staje się ono zwykłym zjawiskiem subiektywnym, marionetką ego, a przynajmniej dziwną, mistyczną, nieznaną, być może niewiadomą istotą. Subiektywna czy obiektywna, z pewnością moje pojęcie o nim zależy ode mnie; to obiektywna szkoła (na pewno!) która upiera się, że rzeczy istnieją bez mojego udziału. Ale czy nie jest to właśnie dowód, że obiekt musi być połączony z moim zmysłem, zanim istnieje dla mnie? Wtedy „słońce” oznacza „relację pewnej nieznanej rzeczy z moimi narządami wzroku”.

I ta relacja nie jest ani „ono”, ani „ja”. Ani nie istnieje w czasie ani przestrzeni. Co to jest relacja? Gdzie się ona odbywa?

Na szczęście zatrzymałem się w tym miejscu. Kolejny krok, a musiałbym zakładać istnienie duszy, a co gdyby Stowarzyszenie Prasy Racjonalistycznej o tym usłyszało… a potem?

Kopniak i moje ostatnie więzi z przyzwoitością zostałyby na zawsze zerwane!

W końcu nastał świt i kontynuowaliśmy marsz przez piaski. „Hassan!” powiedziałem z zapałem, „coś ukrywasz! Zatajasz przede mną fakt, że twoje przekonanie, iż słońce jest gorące (rozumiesz przez to oczywiście tylko, że narażenie na promienie słoneczne powoduje efekty podobne do tych wywoływanych przez ciała, które uznaliśmy za gorące) opiera się na tym, że twoje doświadczenia uczą cię kojarzyć widoczny wygląd tej wspaniałej kuli z uczuciami ciepła. Mylisz się! Ja na przykład mogę zaświadczyć, że można czuć się bardzo zimno w jasnym słońcu. A poza tym, twoje doświadczenie może być bardzo ograniczone.”

„Czterdzieści cztery lata, od chłopca,” mruknął, “prowadziłem tego cholernego wielbłąda.” (Tłumaczę swobodnie z jego klasycznego arabskiego.)

Nie zwróciłem uwagi. „Na przykład,” zauważyłem, „załóżmy, że pojechałbyś do Londynu na kolejne czterdzieści cztery lata. Ty, który nic nie wiesz o elektryczności, wróciłbyś do Algierii i powiedział, że w Londynie jasne gwiazdy pojawiają się na ulicach o zmierzchu. Nigdy by ci nie przyszło do głowy, że te gwiazdy nie pojawiłyby się, gdyby ludzie ich nie zapalili, a ja jestem równie przesadny zakładając, że pojawienie się słońca miałoby miejsce, gdyby (powiedzmy) morze wyschło!

„Nie widzisz żadnych łączących ogniw między lampami łukowymi w Piccadilly a elektrownią schowaną gdzieś na uboczu; ja nie widzę związku między wschodem słońca a istnieniem morza – obaj próbujemy handlować naszą niewiedzą jako wiedzą!

„Nie było (i nie ma) odpowiedzi na problem chińskiego filozofa, który śnił, że jest motylem i po przebudzeniu wezwał swoich uczniów i powiedział: 'Ja, Chwang, śniłem, że byłem motylem. Czy to prawda, czy może jestem motylem, który zasnął i śni, że jest Chwangiem?’

„To jest doświadczenie człowieka, że pojawienie się gwiazdy wieczornej zwiastuje ciemność; ale prawda jest taka, że ciemność powoduje pojawienie się gwiazd. Tylko w wielkim cieniu ziemi możemy je oglądać, chyba że z ciemności studni. Co za wir sofizmatów i zamieszania w całym tym bełkocie o przyczynie i skutku! Jak całe doświadczenie może nas zmylić! Hurra!” (Przerwałem), „Oto nasza oaza! Jak palmy machają i minarety błyszczą, a wody błyszczą!”

„Nie!” powiedział Hassan; „To miraż.”

„Łotr,” odparłem, teraz już całkowicie rozzłoszczony jego głupotą i fałszem, „skąd wiesz?”

„Byłem tu wcześniej (mówi on, spokojny jak budyń), i wiem, że nie ma żadnej oazy w wielu dniach podróży. Nie mogłem tego stwierdzić moimi oczami.”

„Wtedy oceniasz zjawisko optyczne na podstawie zdradliwej pamięci, niewolniku, bestio, gadzie, socjaliście, jakim jesteś?

„A jednak ja (nawet ja) nie mogę się posunąć dalej niż Wilhelm Pierwszy tysiąc sześćdziesiąt sześć, Wilhelm Drugi tysiąc osiemdziesiąt siedem, Henryk Pierwszy… a kiedyś je znałem wszystkie!

„Czemuż, Hassan, jesteś kłębkiem niepewności. No dawaj, przyznaj się! Twoja uwaga o słońcu była pytająca? Czy co najwyżej jako badanie terenu? Chciałeś wiedzieć, co myślę na ten temat? Miałeś intuicję i chciałeś ją przetestować?”

„Nie,” powiedział ten Sahara uporu; „Po prostu zrobiłem uwagę.”

„Tak, rozumiem, tylko błahe, lekkomyślne gadanie. Rodzaj żartu?”

„W lecie nie ma żartów,” warczał.

„Nie odpowiadaj mi!” warknąłem. (Coś mnie drażniło – oczywiście nie upał słońca). „Nie chcę, żebyś mówił; próbuję z tobą dyskutować” (byłem po właściwej stronie Stowarzyszenia Prasy Racjonalistycznej, tym razem!). Ale…
nie miałeś na myśli, że jesteś pewien, co? Po prostu rzuciłeś sugestię?”

„Całkiem pewien,” mówi, uderzając wielbłąda.

Zniesmaczony jego brutalnością i beockim kiczem, cofnąłem się i szedłem sam, zamyślony.

Był pewny, pomyślałem. A Perdurabo jest pewny, że wytrwa do końca, że jego khu będzie potężnym khu na wieki wieków i że naprawdę rozmawiał ze swoim świętym strażnikiem anioła i zobaczył Boga twarzą w twarz. A Charles Watts jest pewien, że Perdurabo to osioł, a co do Hassana ben Brahim wstrzymuje opinię, dopóki nie przedłoży kwestii Haecklowi i nie uzyska firmanu lub ukazu w tej sprawie. A Aleister Crowley jest pewien, że nikt nie może rozróżnić między Perdurabo, Hassanem a Charlesem Wattsem, mówiąc—

„Na życiowej kurtynie Napisane jest jedno pewne – że nic nie jest pewne.„

Jaki jest test? Czy to wspólne doświadczenie ludzi? Wtedy na pewno słońce krąży wokół ziemi, nie ma czegoś takiego jak cząsteczki, a są duchy.

Czy to wspólne doświadczenie wykształconych i kompetentnych wśród ludzkości?

Mężczyźni, którzy zaprojektowali i zbudowali Luksor i Anahuradapurę, świadczyli o bogach widzialnych i namacalnych. Lombroso zgadzał się z Eusapią Palladino, A. R. Wallace wierzył w duchy, Newton myślał, że Euklides udowodnił istnienie Boga, a Kelvin polegał na tym samym dowodzie w biologii. Co gorsza, Newman „czcił bałwany i kawałek chleba”, a ja (który raczej nie przyznam, że ktoś jest bardziej wykształcony i kompetentny niż ja) wierzę w Wielkie Bractwo i pewne dziedzictwo człowieka w Świętym Królestwie. Wierzę w Ducha Świętego, Święty Kościół Katolicki (nie chrześcijaństwo), wspólnotę świętych; w zmartwychwstanie ciała i życie wieczne. Amen!

To przekonanie nie jest do zachwiania, ponieważ opiera się na tej samej skale co przekonanie Hassana o słońcu. To moje doświadczenie. Jak każde inne doświadczenie, pochodzi przez zmysły; ale ma miejsce w jakiejś nieznanej twierdzy wewnątrz pięciu zewnętrznych wież zmysłu, w jakiejś tajnej jaskini serca i mózgu, której nawet Ernst Haeckel nie poddał sekcji.

Niech powie, że „jako że twój umysł obumiera (choć nie widzę, jak mógłby obumrzeć jeszcze bardziej), stracisz tę pewność swojej nieśmiertelności.”

„Tak, i tracę słońce i ciepło słońca.”

„Twój Święty Strażnik Anioł to tylko fantom twojego chorego mózgu.”

„Ale w tym samym mózgu jest słońce.”

„Inni ludzie zaświadczają o słońcu.”

„Inni ludzie zaświadczają o Aniele.”

„Ale większość ludzi akceptuje słońce i zaprzecza Aniołowi.” „Nie jestem demokratą. Wszyscy ludzie, których szanuję, zaświadczają o Aniele i nie dbają o słońce.”

„Potrafię pokazać słońce każdemu człowiekowi, który go nigdy nie widział, a on dodałby swoje świadectwo o jego prawdziwości.”

„Zamień słowo 'słońce’ na 'Anioł’ i masz moje dokładne stanowisko.”

„Pokaż mi Go… Teraz!”

„Chwila cierpliwości; wymaga to trochę trudu, nawet trochę pracy.”

„Ah! Wreszcie cię złapałem. Mogę pokazać słońce każdemu człowiekowi w dowolnym momencie!”

„Nie jeśli jest w Anglii, jeśli jest noc, a jeśli ma zaćmę.”

„Przeniósłbym go z Anglii, poczekałbym na poranek i przeprowadził operację.”

„Dokładnie; zorganizuję twoje moralne klimaty, poproszę cię o cierpliwość na godzinę czy dwie do świtu i usunę łuski z twojego wzroku.”

„Fi! Nie mogę marnować czasu na dyskusje z głupcem.”

„Nie sprzeciwiłem się – dotychczas – niczemu, co powiedziałeś. Dlaczego miałbym zaczynać teraz?”

Czyż ta wewnętrzna pewność prawdy; ta wiara w ważność zasadniczych relacji; ta wiedza, która stoi za i oddzielnie od dowodu; to rozumienie, które czyni ciemność światłem, ta mądrość, która kieruje wolą; czyż to nie są dzieci jednego niewypowiedzianego blasku, jednej Jaźni ponad wszelką Jaźnią? I przyszedł do mnie głos mówiący:

„Ta wewnętrzna pewność to wielbłąd, który przechodzi przez pustynię dziesięć dni, nosząc wodę w swoim brzuchu, tak jak ty przechodzisz dziesięć razy siedem lat przez pustynię życia, gdzie nie znajdziesz czystej wody prawdy. A ten wielbłąd został zaopatrzony w wystarczającą ilość wody ze studni, ale na końcu podróży, jeśli będzie pragnął, będzie mógł pić głęboko według swojej woli z nieskończonych źródeł i odpoczywać w cieniu nigdy nie więdnących palm.”

„Wstań więc i ruszaj w drogę, bo twoja woda jest niewyczerpywalna, a z niej napoisz wielu ludzi, którzy są spragnieni.”

źródło: THE CAMEL A DISCUSSION OF THE VALUE OF “INTERIOR CERTAINTY” By ALEISTER CROWLEY ,The Occult Review, London 1911