Przesądy w Rosji

Według profesora Winogradoffa w Rosji istnieją przesądy o niezwykłej trwałości, do tego stopnia, że nawet ludzie wykształceni, którzy ukończyli uniwersytet, nie są w stanie się od nich uwolnić.

W guberni kostromskiej, gdy ktoś ciężko zachoruje, smaruje się jego ciało miodem. Jeśli muchy siadają na miód, jest to znak, że chory wyzdrowieje. Jeśli miód staje się czarny, oznacza to, że pacjent jest skazany na śmierć. Zielone liście umieszczane pod pachami chorego wskazują na wyzdrowienie lub śmierć, w zależności od tego, czy pozostaną świeże, czy szybko zwiędną.

Jeśli pies zdecyduje się zjeść kawałek słoniny, którą wcześniej pocierano chorego, jest to pewny znak poprawy jego stanu.

Umierającym podaje się do zjedzenia wybrane przysmaki i prosi ich, by przekazali pozdrowienia zmarłym przyjaciołom. Następnie otwiera się drzwi, aby umożliwić Śmierci wejście. Na parapecie umieszcza się miskę z wodą i ręcznik, aby dusza mogła się wykąpać. Świece zapala się przed wszystkimi ikonami, by uniemożliwić Diabłu przejęcie duszy. Zmarły zostaje ubrany i zaopatrzony w filcowe buty.

Jeśli osoba ocknie się z transu (czyli stanu pozornej śmierci), wierzy się, że w rzeczywistości umarła i wróciła jedynie po to, by spowodować śmierć innych żyjących. Aby temu zapobiec, należy ciężko ją pobić kościelnymi kluczami. Profesor Winogradoff twierdzi, że zna przypadki, w których osoby w takich sytuacjach zostały zabite po przebudzeniu z transu.

Na grobach można sadzić drzewa lub krzewy, ale nigdy osiki, ponieważ uważa się, że Judasz Iskariota powiesił się właśnie na osice. Nie należy również sadzić na grobach drzew iglastych, takich jak świerki czy sosny.

Choć wśród tych przesądów niektóre mają zapomniane magiczne pochodzenie, są też takie, które wydają się nieuzasadnione w żaden sposób.

źródło: Superstitions en Russie. (Progr. Thinker, 13 janv.); La Lumiere  MAI 1906.


Inne ciekawostki:

Rosja to kraj, w którym przeszłość ludowa i prawosławna duchowość przenikają się z licznymi przesądami. Oto kilka innych przykładów magicznych wierzeń i praktyk, które od wieków funkcjonują w rosyjskiej kulturze – czasem wciąż można je spotkać na prowincji:

1. Domowik – duch opiekuńczy domu

Domowik to duch, który według wierzeń zamieszkuje każdy dom. Jest on opiekunem rodziny i dba o porządek, ale może też stać się złośliwy, jeśli nie okazuje mu się szacunku. Aby uspokoić domowika, czasami zostawia się dla niego mleko, chleb albo drobne ofiary w specjalnym miejscu – zwykle za piecem lub na parapecie. Jeśli w nocy coś hałasuje w domu, mówi się, że to niezadowolony domowik.

2. Bannik – duch łaźni

Bannik to inny rodzaj ducha, który zamieszkuje łaźnię (bania). Według legend, należy zawsze zostawić ostatnie miejsce w bani duchowi, bo jeśli ktoś wejdzie jako czwarty, może to sprowadzić na niego chorobę lub pecha. Bannik mógł też karać osoby, które były zbyt hałaśliwe lub nie szanowały łaźni.

3. Zabobony związane z lustrem

W rosyjskiej kulturze lusterka odgrywały magiczną rolę. Uważano, że lustra są bramami do innego świata, a złe duchy mogą przez nie przeniknąć. Dlatego:

  • Po śmierci domownika wszystkie lustra w domu zasłaniano, by jego dusza nie utknęła w ich odbiciu.
  • Nie zaleca się oglądania siebie w lustrze w ciemności – to może sprowadzić nieszczęście.
  • Rozbite lustro oznacza 7 lat nieszczęścia (to akurat jest popularne w różnych kulturach).

4. Wiara w złe spojrzenie („słowiańskie oko”)

Uważano, że ktoś, kto ma „złe oko”, może rzucić klątwę, nawet nieświadomie, jedynie patrząc. Aby się ochronić, noszono talizmany, jak np. czerwone wstążki na nadgarstkach lub dzieciom wiązano je na wózkach. Można było także trzykrotnie splunąć przez lewe ramię, aby odegnać złe moce.

5. Przesądy związane z wilkołakami i wiedźmami

Wilkołaki i czarownice zajmują szczególne miejsce w rosyjskich wierzeniach. Wierzono, że wilkołaki to ludzie, którzy zostali przeklęci lub zawarli pakt z diabłem. Aby chronić się przed nimi, noszono przy sobie noże lub święcone przedmioty, takie jak krzyże. Wiedźmy natomiast były postrzegane jako kobiety o magicznych mocach, które mogły sprowadzić burzę, rzucać uroki lub odebrać mleko krowom. Aby je powstrzymać, używano soli i modlitw.

6. Zakazy dotyczące gwizdania w domu

W Rosji nie wolno gwizdać w pomieszczeniach, ponieważ wierzono, że „wygwizduje się pieniądze” – w sensie metaforycznym oznacza to zaproszenie biedy. Na wsiach mówiono też, że gwizdanie może przywołać duchy lub złośliwe chochliki.

7. Nie przekraczać progu domu

Próg domu w Rosji symbolizował granicę między światem żywych a światem duchów. Nie należy:

  • Witać się ani żegnać nad progiem – to sprowadza konflikty i nieszczęście.
  • Podawać czegoś przez próg – może to oznaczać utratę pieniędzy lub kłótnię.

8. Rytuały ochronne na Nowy Rok

Nowy Rok w Rosji wiąże się z licznymi rytuałami przynoszącymi szczęście. Przykładowo:

  • W Nowy Rok nie wolno sprzątać, aby nie „wymiatać” szczęścia.
  • Należy spalić na kartce papieru życzenie i wrzucić popiół do kieliszka szampana, a potem go wypić – wtedy życzenie na pewno się spełni.
  • Jeśli pierwszą osobą, która cię odwiedzi w Nowy Rok, jest mężczyzna, oznacza to dobry rok (kobieta zaś mogła zwiastować pecha).

9. Przesądy pogrzebowe

Podczas pogrzebów przestrzegano wielu zasad:

  • Zmarły nie mógł pozostać sam – wierzono, że duchy mogą go porwać.
  • Zawsze zostawiano otwarte okno, by dusza mogła opuścić dom.
  • Po pogrzebie należało umyć ręce wodą przed wejściem do domu, aby nie wprowadzić duchów.

10. Przesądy związane z ciąży i dziećmi

  • Kobiety w ciąży nie powinny patrzeć na coś strasznego, bo dziecko może się urodzić z defektem.
  • Nie wolno kupować rzeczy dla dziecka przed jego narodzinami – to mogłoby przynieść pecha.
  • Niemowlętom na noc dawano do łóżeczka sól lub czosnek, aby chronić je przed złymi duchami.

Rosyjskie przesądy są fascynującym przykładem, jak dawniej ludzie próbowali tłumaczyć sobie świat i zyskać poczucie kontroli w trudnych chwilach. Niektóre z nich wciąż żyją w świadomości ludzi, mimo że świat stał się bardziej racjonalny. 😊