Profesor Max Verworn, uczeń Haeckla, ale niezmordowanie podążający własnymi ścieżkami ku poznaniu obrazu świata, niedawno ukończył 50 lat. Verworn urodził się w Berlinie, studiował w swoim rodzinnym mieście nauki przyrodnicze i medycynę, uzyskał doktorat z filozofii w Berlinie i doktorat z medycyny w Jenie, gdzie ściśle współpracował z Ernstem Haecklem. Następnie przez wiele lat był profesorem fizjologii w Getyndze, a obecnie pracuje jako fizjolog na Uniwersytecie w Bonn.

Verworn, człowiek o niezwykłej elastyczności umysłu, zgromadził wokół siebie niezwykle licznych uczniów; swoje filozoficzne i fizjologiczne osiągnięcia potrafi przekazywać swoim uczniom w sposób niezwykle inspirujący. Konsekwentnie dąży do stworzenia światopoglądu, który sprowadza wszystko do jednej zasady, zakładając, że cały świat składa się z elementów psychicznych. W ten sposób wykracza poza materialny monizm Haeckla, uznając całą rzeczywistość cielesną za kompleksy i kombinacje odczuć.

Rezygnuje z wyjaśniania zjawisk psychicznych w sposób naukowy, czyli za pomocą czynników cielesnych, twierdząc raczej, że cała rzeczywistość cielesna jest tylko treścią psychiki. W ten sposób doszedł do światopoglądu, który nazywa „psychomonizmem”, wyrażając jednoznacznie myśl, że istnieją jedynie składniki treści i nic poza psychiką. Że świat w istocie może być analizowany tylko psychologicznie jako wielka kombinacja odczuć, wynika z następującej refleksji (Verworn, „Nauki przyrodnicze i światopogląd”, Lipsk, 1904): „Biorę kamień do ręki. Co o nim wiem? Jest ciężki, to jest odczucie. Jest zimny: również odczucie; jest twardy: znowu odczucie; ma kształt: kompleks odczuć; spada i porusza się: również kompleks odczuć. Nic poza odczuciami o nim nie wiem. Mogę szukać, ile chcę, znajdę tylko odczucia. To samo dotyczy każdego ciała, także mojego własnego, również ciała innych ludzi.”

Tak więc okazuje się, że jedyną poznawalną rzeczą jest to, że cały świat cielesny składa się z czysto psychicznych elementów. Z określonych, prawidłowych połączeń tych odczuć – odkrycie tych prawidłowości jest zadaniem badań – można wywieść wszystkie psychiczne doświadczenia jednostki, która według psychomonizmu nie jest niczym innym jak niezwykle rozbudowanym, bardzo zmiennym i nieustannie zmieniającym się kompleksem odczuć. Wobec psychomonizmu Verworna podniesiono wiele krytycznych zarzutów – nie można jednak zaprzeczyć, że dzięki niemu dochodzimy do całkowicie jednolitej wizji świata.

Z pewnością dla nas okultystów ten postęp Verworna w poznaniu obrazu świata jest bardzo znaczący. Profesor Verworn mógł dojść do tego również własnym myśleniem. Jednakże ci, którzy znają mistyków starożytności i średniowiecza, przy tym „najnowszym” światopoglądzie Verworna mimowolnie przypominają sobie słowa Ben Akiby: „Wszystko już było.”

źrodło: Prof. Verworn und der Psychomonismus; „Zentralblatt für Okkultismus” Miesięcznik do badania całokształtu nauk tajemnych, April 1914.
nazwa niemiecka: „Zentralblatt für Okkultismus” Monatsschrift zur Erforschung der gesamten Geheimwissenschaften, April 1914.

Der Psychomonismus to filozoficzna koncepcja, która zakłada jedność psychiki (umysłu) i materii, uznając, że wszelkie zjawiska psychiczne są ostatecznie zredukowane do zjawisk fizycznych. Pojęcie to jest blisko związane z monizmem materialistycznym, który twierdzi, że istnieje tylko jedna substancja, a wszelkie przejawy duchowe czy umysłowe są w istocie właściwościami tej samej materialnej rzeczywistości.

W kontekście der Psychomonismus, wszelkie stany umysłowe, emocje, myśli i odczucia są rozpatrywane jako wynik aktywności mózgu i procesów biologicznych. Filozofowie i naukowcy wspierający ten pogląd często odwołują się do wyników badań w dziedzinach takich jak neurobiologia, kognitywistyka czy psychologia, aby udowodnić, że umysł jest nierozerwalnie związany z fizyczną strukturą mózgu.

Psychomonizm może być przeciwstawiony dualizmowi, który zakłada istnienie dwóch odrębnych substancji: umysłu i materii. W ramach dualizmu, umysł i ciało są odrębnymi bytami, które mogą wpływać na siebie nawzajem, ale nie są tym samym. Psychomonizm odrzuca tę separację, podkreślając, że wszystko, co jest umysłowe, jest jednocześnie fizyczne.