Jeśli istnieje nauka zasługująca na uwagę badaczy, bez wątpienia jest nią Kabbala, zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i praktycznego, gdy oddajemy się jej studiowaniu. Dotychczas trudność w zdobyciu książek poruszających ten temat spychała ją na dalszy plan, tylko nieliczni uprzywilejowani mogli zapoznać się z jej treścią i ocenić głębię płynącej z niej doktryny. Dlatego konieczne było, aby sumienni uczeni podjęli się zadania pozyskania od autorów zajmujących się tym tematem niezbędnych elementów, aby przedstawić nam tę naukę w nowym świetle. Jednym z ludzi zdolnych do skutecznego wykonania tego zadania był Papus, który wywiązał się z niego honorowo. Jak w swoich poprzednich pracach o naukach tajemnych, Papus, czerpiąc ze źródeł najdalszych i konsultując się z tradycją, przedstawia nam nauki Kabalistyczne, choć zaznacza, że część teoretyczna jest dobrze znana, podczas gdy część praktyczna, czyli magiczna, jest nadal trzymana w tajemnicy lub ledwo wspomniana w kilku rzadkich manuskryptach. Część teoretyczna sama w sobie była różnie klasyfikowana przez autorów zajmujących się tym tematem. Najbardziej kompletny podział według Papusa jest autorstwa Molitora, podział, który Papus akceptuje, ponieważ odpowiada on ogólnie przyjętym podziałom, uzupełniając je o rozpoznanie części praktycznej. „Tradycyjne nauczanie” – mówi – „trybunalne jak ludzka natura i jej potrzeby, było jednocześnie historyczne, moralne i mistyczne, tak że Pismo Święte zawierało potrójny sens, a mianowicie:
- Sens dosłowny, historyczny, odpowiadający ciału i przedsionkowi świątyni;
- Sens moralny, odpowiadający duszy lub świętemu;
- Sens mistyczny, reprezentujący ducha i świętego świętych. Pierwszy z nich, składający się z pewnych opowieści z życia starożytnych patriarchów, był przekazywany z pokolenia na pokolenie jako ludowe legendy. Można go znaleźć w rozproszonej formie, jako glosy, w manuskryptach biblijnych i parafrazach chaldejskich. Sens moralny obejmował wszystko z praktycznego punktu widzenia, podczas gdy mistyczny wznosił się ponad relacje świata widzialnego i przemijającego, nieustannie unosząc się w sferze wieczności. Mistyka wymagała zatem dyscypliny tajemnej, wymagającej niepospolitej pobożności duszy. Z tych dwóch powodów inicjowano ucznia, nie zwracając uwagi na wiek ani pozycję, zdarzało się, że ojciec uczył swoje młode dzieci. Kabbala praktyczna wyjaśniała: A. Duchowy sens prawa; B. Określała sposób oczyszczenia, który upodabniał duszę do boskości, czyniąc ją organem modlitwy, działającym w sferze widzialnej i niewidzialnej. W ten sposób stawała się zdolna do zanurzenia się w medytacji nad świętymi imionami, pismo było bowiem, według kabalistów, widzialnym wyrazem boskich sił, pod postacią których niebo objawia się ziemi. Teoria Kabbali praktycznej łączy się z ogólną teorią magii: połączenie idei i symbolu w Naturze, w Człowieku i we Wszechświecie. Działanie na symbole to działanie na idee i istoty duchowe (anioły); stąd wszelkie procedury mistycznej ewokacji. Kabbala jest kluczem do całej tradycji zachodniej. Każdy filozof, podejmując najbardziej wzniosłe koncepcje, do których może dotrzeć ludzki umysł, dochodzi w końcu do jej studiowania, czy nazywa się Raymond Lulle, Spinoza czy Leibniz. Wszyscy alchemicy są kabalistami, wszystkie tajne stowarzyszenia religijne lub wojskowe, które pojawiły się na Zachodzie: gnostycy, templariusze, różokrzyżowcy, martyniści czy masoni łączą się z Kabbalą i nauczają jej teorii; Wronski, Fabre d’Olivet, Eliphas Lévi zawdzięczają Kabbale najgłębsze ze swoich wiedzy i przyznają to mniej lub bardziej otwarcie. Ta doktryna, której część jest zasłonięta mitami, przypowieściami lub symbolami, jest przeznaczona dla mas. To część egzoteryczna. Inna część jest przekazywana ustnie nielicznym wybranym uczniom, którzy przekazują ją z pokolenia na pokolenie; to część ezoteryczna, która nigdy nie powinna być zapisana jasno; należy ona tylko do wtajemniczonych, którym powierzono jej sens. Aby wprowadzić w nauki Kabbali, Papus przedstawia alfabet hebrajski i jego znaczenie, wyjaśniając różne kombinacje, aby pokazać wartość każdej litery w porządku ich stworzenia; wyraża się w następujący sposób: „Każda litera ma trzy cele i wyraża hieroglif, liczbę i ideę. Każda litera ma skuteczną moc, mogą być one grupowane według pewnych mistycznych zasad, aby tworzyć aktywne centra siły, które mogą działać skutecznie, gdy są wprawiane w ruch przez wolę człowieka.” Stąd dziesięć boskich imion. Ehyeh, Jah, JHWH, El, Eloha, Elohim, Tetragrammaton, Sabaoth, Shaddai, Adonai. „Każde z tych imion wyraża specjalny atrybut Boga, czyli aktywne prawo Natury i uniwersalne centrum działania. Jak wszystkie boskie manifestacje, czyli wszystkie działania i istoty, są one połączone ze sobą tak jak komórki człowieka są z nim połączone; wprowadzenie jednej z tych manifestacji w ruch to stworzenie rzeczywistego prądu działania, który będzie się odbijał w całym Wszechświecie; podobnie jak odczucie postrzegane przez człowieka w dowolnym punkcie jego skóry sprawia, że cały organizm wibruje. Kabbala jest tak cudownie skonstruowana, że wszystkie terminy, które ją tworzą, są tylko wzajemnymi stronami, a ich związki, imię, idea i liczba, są zsyntetyzowane w każdym z hieroglifów.” Podobnie jak większość doktryn, Kabbala naucza o trójcy w jedności, która zawsze się mnoży, to znaczy daje jednocześnie wiedzę o liczbie, znającym liczby i liczonym; lub o jednym, manifestującym się w Naturze, w czasie i przestrzeni. „Uczy przede wszystkim, że człowiek dokładnie reprezentuje w sobie strukturę całego Wszechświata. Stąd nazwa Mikrocosmos, nadana człowiekowi w przeciwieństwie do Macrocosmos lub Wielkiego Świata nadanego Wszechświatowi. Według kabalistów człowiek składa się z trzech zasadniczych elementów:
- Element niższy, który nie jest materialnym ciałem, ponieważ materia zasadniczo nie istniała, ale jest zasadą determinującą formę materialną: Nephesh
- Element wyższy, boska iskra, dusza wszystkich idealistów, duch okultystów Neshamah Te dwa elementy są jak olej i woda. Są one tak różne, że nigdy nie mogłyby wejść w relację ze sobą, bez trzeciego terminu, uczestniczącego w ich obu naturach i łączącego je.
- Ten trzeci element, mediator między dwoma poprzednimi, to życie uczonych, duch filozofów, dusza okultystów: Ruach Nephesh, Ruach i Neshamah to trzy podstawowe zasady, ostateczne terminy, do których prowadzi analiza, ale każdy z tych elementów sam w sobie składa się z kilku części. Odpowiadają one mniej więcej temu, co współcześni uczeni nazywają: Ciało, Życie, Wola. Te trzy elementy syntezują się jednak w Jedności bytu.” Poza strukturą człowieka, Kabbala mówi nam, że pochodzi on od Boga i do niego wraca; pokazuje nam więc punkt wyjścia i punkt dojścia, a także to, co dzieje się między startem a metą. Człowiek pierwotnie wyemanowany od Boga, w stanie czystego Ducha, jest konstytucją Mocy i Inteligencji (Chokmah i Binah), pozytywną i negatywną, jest jednocześnie męski i żeński, Adam-Ewa, tworząc na początku jedno bycie. Jest to więc podział Jedności bytu na serię androgenicznych bytów, Adamów-Ew. Stan Ziemski jest zatem materializacją podziału androgynicznego bytu na dwa odrębne byty: Człowiek i kobieta, którzy, będąc tak materializowani, podlegają pasjom wynikającym z ich indywidualności; stąd przyczyna zmagań, aby odzyskać utraconą nieśmiertelność, to znaczy powrócić do źródła, skąd androgyn się wyłonił; i aby osiągnąć ten cel, każda istota będzie musiała się reinkarnować tyle razy, ile będzie to konieczne, aż uda się jej odkupić przez siłę, wszechmocną i najpotężniejszą ze wszystkich: Miłość. Kabbala, podobnie jak buddyzm i wiele innych doktryn, naucza o reinkarnacji; a co za tym idzie, o preegzystencji. Z tego podwójnego punktu widzenia warto się z nią zapoznać, aby wyrobić sobie opinię, a spirytyzm znajdzie w niej swoje korzenie, choć pod innymi nazwami. Chcielibyśmy przeprowadzić bardziej szczegółową analizę Kabbali, ale uważamy, że powiedzieliśmy wystarczająco dużo, aby pokazać, że to dzieło zasługuje na konsultację. Jest to kondensacja różnych autorów, którzy, choć mają osobiste i może zbyt abstrakcyjne idee dla niektórych ludzi, tworzą jednak doskonałą całość, którą zawdzięczamy pióru Papusa.
A. Bouvier
źródło: „L A KABBALE” by A. Bouvier; „LA PAIX UNIVERSELLE” 16 – 31 Mai 1892.